«Πιο κοντά στη ρίζα της ζωής μας»
Η διαγενεαλογική μάθηση για τους πόρους και πόλους της κληρονομιάς μας
Γράφει ο Γιάννης Παπουτσής
Ο Μορφωτικός & Πολιτιστικός Σύλλογος Μοναστηρακίου με γνωστή την πολιτιστική και ιστορική παρουσία του από το 1977 έχει δημιουργήσει τον ισχυρό πολιτιστικό θεσμό “ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΡΙΖΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ” κάθε χρόνο ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής (πανηγύρι του χωριού), που το κύρος και το υψηλό επίπεδο των εκδηλώσεών του είναι πασίδηλα.
Το Μοναστηράκι, το χωριό μας, πανηγυρίζει κάθε χρόνο την Παρασκευή της Διακαινησίμου.
Γιορτάζει την Παναγία του, τη Ζωοδόχο Πηγή μας.
Η παράδοση θέλει την αυθεντική εικόνα της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας του Παγγαίου να «φεύγει» απ’ τη σπηλιά μας, της Ζωοδόχου Πηγής, από κορυφή βουνού σε κορυφή με προστατευτικές φωτιές γύρω της, για να μην την καταπατήσουν, την καταστρέψουν οι Τούρκοι.
Η εικόνα εκείνη όμως μας άφησε πίσω τα δάκρυά της ως αγιασμό.
Μας κατέστησε υπεύθυνους να γιορτάζουμε τη Ζωοδόχο Πηγή.
Πολλές είναι οι μαρτυρίες -γραπτές και προφορικές- που μας λένε ότι παλαιότερα την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής γινόταν μεγάλο πανηγύρι στο Μοναστηράκι μιας και πουθενά αλλού, στη γύρω περιοχή, δεν γιόρταζαν την ημέρα αυτή, συγκεντρώνονταν πολύς κόσμος για να προσκυνήσει αλλά και να διασκεδάσει.
Πολλά λέγονται όχι μόνο για την εμφάνιση της Παναγίας σε ντόπιους και ξένους αλλά και για τα θαύματά της[1]. Είναι εξάλλου πασίγνωστοι «οι θρύλοι και η ιστορία του σπηλαίου στο γραφικό Μοναστηράκι»[2].
Πρωτύτερα γινόταν εκδηλώσεις απλού πανηγυρικού χαρακτήρα που κατέληγαν σε πάνδημο γλέντι – αυτό ούτως ή άλλως συνεχίζεται και δεν χάθηκε το πνεύμα και ο χαρακτήρας τους. «Φύγαμε» όμως από την αυτοοργάνωση και τον αυτοσχεδιασμό στις φολκλορικές εκδηλώσεις μιας άλλης εποχής, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, στην οργάνωση και στον σχεδιασμό χωρίς να καταργούμε τις αυτόνομες, αυτοδύναμες λειτουργίες και εκφράσεις στο ευρύτερο ηθικό, σεβάσμιο, αξιακό πλαίσιο της κοινότητας.
Έτσι δημιουργήσαμε και οικοδομούμε από το 1995 και δώθε τον πολιτιστικό θεσμό «ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΡΙΖΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ», που εμπνευστήκαμε απ’ το στίχο του Σεφέρη, κάνοντάς τον σημαία μας, ταυτίζοντας τη ρίζα με την τοπική ιστορική και πολιτιστική μας παράδοση και κληρονομιά.
Είκοσι τέσσερα χρόνια πέρασαν αισίως από την καθιέρωσή του.
H διοργάνωση των θεματικών αυτών μουσικοχορευτικών εκδηλώσεων από το Σύλλογό μας, έχει αποκτήσει εκείνο το απαραίτητο κύρος και το υψηλό επίπεδο – και εξαιτίας της εφευρετικότητάς τους – για να μας κατατάσσουν στην πρωτοπορία της νέας δημιουργίας, που πάντα βασίζεται στην πλούσια λαϊκή μας παράδοση, τον τοπικό μας πολιτισμό.
Αναπτύξαμε, φωτίσαμε, αναλύσαμε και παρουσιάσαμε πολλά θεματικά πεδία έως τώρα, αλλά η παράδοσή μας είναι τόσο πλούσια και το εύρος της τόσο πλατύ, για να βολευτούμε μόνο σ’ αυτά που έγιναν.
Το θέμα του 2018 που επιλέξαμε για να διαπραγματευτούμε την Παρασκευή 13 Απριλίου είναι: «Η διαγενεαλογική μάθηση για τους πόρους και πόλους της κληρονομιάς μας», που θέλουμε, επιδιώκουμε και προσδοκούμε να αφήσει αυτοδιοικητικό και πολιτιστικό αποτύπωμα.
Σ’ αυτό το πλαίσιο και επειδή πιστεύουμε πως η παιδεία και ο πολιτισμός είναι έννοιες απόλυτα συνυφασμένες, και βέβαια νοούνται ως αδιαίρετες και αλληλοεξαρτώμενες. Η μία απαραίτητη προϋπόθεση της άλλης και οργανικό στοιχείο της συνέχειας και αδιάλειπτης φροντίδας και επιμέλειας της άλλης, δηλαδή η ενδελέχειά της.
Μέσα από τη μυητική διαδικασία της εκπαίδευσης και την καταλυτική επίδραση της συμμετοχής στις κοινές εμπειρίες, στις προσδοκίες, στους φόβους της κοινωνίας, καθίστανται κοινά, και έτσι αναδεικνύεται η ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα στο παγκόσμιο πολυπολιτισμικό στερέωμα.
Ταυτόχρονα όμως έτσι ανοίγονται δίαυλοι επικοινωνίας και κατανόησης με βάση τις οικουμενικές αξίες.
Η παιδεία και ο πολιτισμός, λοιπόν, αποτελούν αγαθά, που η επίδρασή τους δεν περιορίζεται σε όσους τα «καταναλώνουν», αλλά τα οφέλη τους διαχέονται, εξακτινώνονται και δρουν πολλαπλασιαστικά στο κοινωνικό σύνολο.
Συνιστούν συνεπώς «κεφάλαιο», όχι μόνο χάρη στις άυλες αξίες που ενσωματώνουν, αλλά και λόγω της ευρύτερης αναπτυξιακής τους διάστασης.
Η επιλογή μας αυτή πιστεύουμε πως ενδιαφέρει για να διερευνηθούν οι μυητικές κυρίως μεταβιβάσεις στις επερχόμενες γενιές, επειδή έχουν αλλάξει οι τοπικές ενασχολήσεις καθώς η σύνδεση με τη γη και τα κοπάδια είναι μια μακρινή ανάμνηση.
Τα βιώματα χαλαρώνουν, οι μνήμες ξεθωριάζουν και τίθεται ευθέως το ερώτημα: πώς επιτελείται η συνέχεια; Γι’ αυτό χρειαζόμαστε την εκπαιδευτική τεχνογνωσία στην προσέγγισή μας αυτή για τη διαγενεαλογική μυητική διεργασία και μάθηση.
Πώς δηλαδή επιτυγχάνεται η “Σκυταλοδρομία των Γενεών” στην Πολιτισμική Κοινότητα, ως γενέτειρα και ταυτοτική κοιτίδα; Η οποία ως φορέας των ηθών και των εθίμων της αναπαράγει τους συλλογικούς μύθους της, τη συλλογική μνήμη και πολλές φορές σημαντικά ιστορικά γεγονότα με τοπική, πανελλαδική ακόμη και διεθνή εμβέλεια.
Υφέρπει λοιπόν ένα τεράστιο πρόβλημα και πηγάζει μια αδήριτη ανάγκη για την υλική και άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά· δηλαδή η προστασία, η συντήρηση, η ανάδειξη και η διαχείριση εν γένει του πολιτιστικού μας αποθέματος ως πόρους της, που οφείλουμε να τους καταστήσουμε διαρκείς και αισθητικούς μας πόλους.
Γεγονότα και εξελίξεις του παρελθόντος διαμορφώνουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν οι άνθρωποι. Το παρελθόν δεν καθορίζει το μέλλον, αλλά δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα υπό το βάρος της παλιάς παράδοσης και κληρονομιάς μας.
Αν λοιπόν μας ενδιαφέρει η συνέχεια του τόπου μας ως συλλογική ευθύνη της κοινότητας, ως σημείο αναφοράς, με τους συμβολισμούς και τα μηνύματα της κληρονομιάς μας – με την όποια πολιτιστική ακτινοβολία και τον μνημειακό της πλούτο· δηλαδή η φροντίδα των πόρων μας, τότε οφείλουμε να δημιουργήσουμε και να τους καταστήσουμε πόλους της, παράλληλα με το «φυτώριο» νέων για τις πολλές γενιές των ανερχόμενων συνειδητοποιημένων πρωταγωνιστών και μελλοντικών διαχειριστών της.
Τώρα είναι ο κατάλληλος χρόνος για να σμιλευτούν η συσσωρευμένη εμπειρία και τα βιώματα σε γνώση.
Με αυτή την προσπάθεια τεκμηρίωσης δίνουμε νόημα, ουσία και περιεχόμενο στις εκδηλώσεις μας ταυτόχρονα εμβαθύνουμε και συσχετίζουμε τη ζώσα παράδοσή μας με τις αφετηρίες της,
Γιάννης Παπουτσής
[1] Παπουτσής Γιάννης, Μάρτιος – Απρίλιος 1991, Το Μοναστηράκι, Δίμηνη Εφημερίδα του Μορφωτικού & Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου Δράμας, Φύλλο 2ο
[2] Γιαννούλης Γ.Γ., 1935, «ΑΠ’ ΤΗ ΔΡΑΜΑ», εκδ. Θ. Πάτση
