Στον πολιτιστικό χώρο Σαντιρβάν της Raycap
Χίλιες και μία μορφές, ζωγραφιές και
σχήματα της ισλαμικής τέχνης στη Δράμα
Από τη Συλλογή του Μουσείου Μπενάκη στη Δράμα
Του Θανάση Πολυμένη
ΤΟ ΒΡΑΔΥ της Πέμπτης 12 Ιουνίου, πραγματοποιήθηκε στον πολιτιστικό χώρο Σαντιρβάν της Raycap, μια διάλεξη με θέμα την ισλαμική τέχνη. Εισηγήτρια ήταν η Ιστορικός Τέχνης και Επιμελήτρια του Μουσείου Μπενάκη για την Ισλαμική Τέχνη κα. Μίνα Μωραΐτου.
Η διάλεξη, αποτελεί επί της ουσίας προπομπό της έκθεσης για την ισλαμική τέχνη που θα ανοίξει τις πύλες της το επόμενο Σάββατο 21 Ιουνίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, η έκθεση αντικειμένων ισλαμικής τέχνης, αποτελεί την προσωπική συλλογή του Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αίγυπτο, απ’ όπου έφυγε από εκεί σε ηλικία 40 χρόνων και ορισμένα από τα αντικείμενα αυτά, εκτίθενται σήμερα για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια.
Για την ισλαμική τέχνη και ουσιαστικά για την έκθεση που θα ακολουθήσει, μίλησε στον «Π.Τ» η κα. Μίνα Μωραΐτου, Ιστορικός Τέχνης, η οποία επεσήμανε αρχικά ότι, «βασικός σκοπός είναι να δείξουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της ισλαμικής τέχνης, τι είναι ισλαμική τέχνη και πώς διαφοροποιείται ανάλογα με τον γεωγραφικό τόπο».
Όπως εξηγεί, «το Ισλάμ είναι μια μεγάλη περιοχή που περιλαμβάνει πάρα πολλά κράτη, διαφορετικούς λαούς, διαφορετικές ιστορικές καταβολές. Οπότε όλα αυτά ενώνονται μέσω της θρησκείας, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία κάνουν ένα αντικείμενο ισλαμικό».
Διευκρινίζει επίσης η ίδια, ότι, «ο όρος ισλαμική τέχνη, είναι λάθος. Διότι χρησιμοποιείται ένας θρησκευτικός όρος, για να προσδιορίσει μια τέχνη, η οποία είναι και θρησκευτική, αλλά και κοσμική. Είναι σαν να προσπαθούμε να πούμε την ιστορία της Χριστιανικής Τέχνης και να μιλάμε για τον πολιτισμό της Ελλάδας, της Αγγλίας, της Γαλλίας κτλ.»
Σημειώνει ότι, «υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία παραμένουν σταθερά κι αυτά είναι η καλλιγραφία, το αραβούργημα, η γεωμετρική διακόσμηση και η εικονογραφία. Η εικονογραφία είναι πλούσια στην ισλαμική τέχνη, απλώς υπάρχει σαφώς διαχωρισμός μεταξύ θρησκευτικής και κοσμικής τέχνης. Για παράδειγμα, δεν θα δείτε ποτέ εικονογραφικά θέματα σε ένα τζαμί, σε έναν μεντρεσέ ή στην εικονογράφηση του Κορανίου. Ενώ όταν είναι να διακοσμήσουν αντικείμενα για το παλάτι, για τα ανάκτορα, η εικονογραφία είναι πολύ πλούσια».
Η ισλαμική τέχνη στην Ελλάδα
Ερωτώμενη αν στην Ελλάδα έχουμε στοιχεία ισλαμικής τέχνης, η κα. Μωραΐτου, τονίζει ότι, «εκτός από τη Συλλογή του Μουσείου Μπενάκη, που είναι κατά κύριο λόγο η προσωπική συλλογή του Αντώνη Μπενάκη ο οποίος μεγάλωσε και έζησε στην Αλεξάνδρεια μέχρι τα 40 χρόνια του και ο ίδιος συγκρότησε αυτή τη συλλογή, τα υπόλοιπα που βρίσκονται στην Ελλάδα, είναι κυρίως οθωμανικά. Είναι κυρίως μνημεία όπως το Σαντιρβάν για παράδειγμα, διάσπαρτα, άλλα σε καλύτερη κατάσταση και άλλα όχι. Έχουμε βέβαια και ένα μεγάλο κομμάτι επιρροής στην ισλαμική τέχνη μέσα από κεραμικά, ξυλόγλυπτα, κεντήματα».
Επισημαίνει μάλιστα, η ίδια, ότι, «όταν λέμε ισλαμική τέχνη, δεν εννοούμε μόνο την τέχνη των μουσουλμάνων, αλλά και τέχνη που βλέπουμε για τους χριστιανούς και τους εβραίους που ζούσαν σ’ αυτήν την περιοχή, αλλά έχουν και μια μεγάλη επιρροή της ισλαμικής τέχνης στην τέχνη τόσο της Ευρώπης, όσο και της Κίνας».
Επιρροές του ελληνισμού
Ερωτώμενη για το κατά πόσο ο ελληνισμός, οι χριστιανοί που ζούσαν ή ζουν ακόμα σήμερα σ’ αυτές τις περιοχές, έχουν επηρεαστεί από την ισλαμική τέχνη, η κα. Μωραΐτου, τονίζει ότι «στα μεγάλα αστικά κέντρα όπως το Κάιρο, η Αλεξάνδρεια, η Κωνσταντινούπολη, οι Έλληνες είχαν ένα πολύ ζωτικό ρόλο σ’ αυτές τις κοινωνίες. Και ερχόμενοι στην Ελλάδα, είτε από την Αίγυπτο τη δεκαετία του 1950, είτε από την Τουρκία στα μέσα του 20ου αιώνα, έφεραν μαζί τους ορισμένα στοιχεία. Όχι θρησκευτικά, αλλά από την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα που είχαν αυτές οι πόλεις. Αν πάμε πιο πίσω στην τέχνη, υπάρχουν κατά καιρός πολλές αλληλεπιδράσεις κι αυτό είναι ανάλογα με την εποχή».
Η έκθεση στη Δράμα
Η έκθεση με αντικείμενα ισλαμικής τέχνης, θα εγκαινιαστεί στον πολιτιστικό χώρο Σαντιρβάν της Raycap το Σάββατο 21 Ιουνίου και θα λειτουργήσει μέχρι και 23 Νοεμβρίου 2025. Οι ώρες λειτουργίας της θα είναι Πέμπτη – Παρασκευή και Σάββατο από 10.00 έως 14.00 και από 18.00 έως 21.00. Την Κυριακή θα λειτουργεί από 11.00 έως 14.00 και από 18.00 έως 21.00.
Η έκθεση θα περιλαμβάνει περίπου 60 αντικείμενα, χωρισμένα σε τέσσερις κατηγορίες με ενεπίγραφα αντικείμενα, με την καλλιγραφία, το κόσμημα και τα αραβουργήματα.
Η επιλογή των αντικειμένων είναι από διάφορες περιοχές του Ισλάμ, όπως από την Αίγυπτο, το Ιράν, αντικείμενα από την Ισπανία και τη Σικελία όταν οι Άραβες ήταν εκεί και λιγότερα αντικείμενα οθωμανικά.
Η ιστορία του ισλαμικού κόσμου αποτελείται από έναν ιστό δυναστειών και αυτοκρατοριών, με διαφοροποιημένες πολιτισμικές και γεωγραφικές καταβολές, οι οποίες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο και καθεμία άφησε την παρακαταθήκη της μέσα από την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Η ισλαμική αισθητική επηρεάστηκε από τις τοπικές παραδόσεις, εμπλουτίζοντας τη διαφορετική έκφραση της τέχνης σε περιοχές από τη Βόρεια Αφρική έως τη Νοτιοανατολική Ασία. Αυτή η κληρονομιά υπογραμμίζει την επίδραση του Ισλάμ στην παγκόσμια ιστορία, καθώς συνεχίζει να διαμορφώνει τις θρησκευτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ταυτότητες εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
