Η διαχρονικότητα της αμπέλου
«Εγώ ειμί η άμπελος υμείς τα κλήματα. Ο μένων εν εμοί καγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν ότι χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν»
(Ιω., κεφ. ιε, 5)
Του Κ. Γ. Κ. Χατζόπουλου, Τ. Λυκειάρχη
Ιερό φυτό η άμπελος. Τόσο για την παγανιστική θρησκεία, όσο και για τη χριστιανική. Η παρουσία της στη γη μαρτυρείται από τα προϊστορικά χρόνια. Μελετητές της διατείνονται ότι πρωτοεμφανίζεται στο έδαφος της Αιγύπτου.
Στην Ηδωνίδα γη μαρτυρείται η παρουσία της από την 5η περίπου χιλιετηρίδα π.Χ., όπως απέδειξαν οι ανασκαφικές έρευνες στον προϊστορικό οικισμό των Σιταγρών ή του Φωτολίβους, οι οποίες έφεραν στο φως τα αρχαιότερα σπέρματα σταφυλής στον Βαλκανικό χώρο. Και σήμερα ακόμη οι ρεματιές του νομού Δράμας φιλοξενούν σωρεία αγριοσταφυλών, που αναρριχώνται, κυρίως, σε φτελιές, παράγοντας μικρούς καρπούς με λίγη σάρκα και πολλά σπέρματα, η οποία έχει γλυκεία γεύση.
Οι καρποί της αμπέλου από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια αποτελέσανε μια από τις σημαντικές τροφές του ανθρώπου, κάτι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αφού ο χυμός τους χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της γεύσης των διαφόρων γευμάτων.
Από προφορικές μαρτυρίες πληροφορούμεθα ότι οι Θρακιώτες είχαν ως πρωινό έδεσμα κρασί στο οποίο εμβαπτίζανε σιταρένιο ψωμί.
Τη γευστική αρετή του κρασιού τη συναντάμε στη Βίβλο με τη χαρακτηριστική φράση: «Και οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου».
Όταν πια η άμπελος καθίσταται ιερό φυτό του θεού της ψυχαγωγίας και της διασκέδασης, του διμήτορα Διονύσου, οι ακόλουθοί του, οι Σάτυροι και οι Μαινάδες, καθώς καταναλώνουν τον χυμό των καρπών της αμπέλου, δηλώνουν ότι «πίνουν το αίμα του προστάτη τους Διονύσου».
Μια ανάλογη αντίληψη συναντάμε και στη χριστιανική θρησκεία, όπου δια στόματος Ιησού Χριστού ακούμε την παρότρυνση: «Πίετε εξ αυτού πάντες τούτο εστί το αίμα μου …» κατά τη Θεία Μετάληψη.
Γνωστή είναι η παρακλητική έκφραση του Επισκόπου από την Ωραία Πύλη: «Κύριε, Κύριε, επίβλεψον εξ ουρανού και ίδε και επίσκεψαι την άμπελο ταύτην … ην εφύτευσεν η δεξιά Σου».
Σε παραστάσεις των ιερών ναών απεικονίζονται κλήματα με τσαμπιά, τα οποία γεύονται πουλιά.
Στο έργο του ρήτορα Ισοκράτη «Προς Δημόνικον» συνιστάται η χρήση του κρασιού με μέτρο: «Ολίγω χρω οίνω».
Η ενεργητική χρήση του κρασιού για τη σωματική ευεξία συνιστάται και από την Ιατρική Επιστήμη.
Ασφαλώς η συμβουλή για χρήση με μέτρο του κρασιού έχει τη σοφία της. Στη λαϊκή σοφία, η οποία δεν στάθηκε μακριά από την πιο πάνω συμβουλή, οι παραβαίνοντες τη χρήση του κατά την οινοποσία εκθέτει τη σοβαρότητα του ανθρώπου «ο οποίος κυλίεται στο βούρκο ωσάν τους χοίρους».
Και αυτή η έκθεση της σοβαρότητας των οινοφλύγων είναι ελάχιστη μπροστά σε άλλες δυσμενέστατες επιπτώσεις, όπως απώλεια λογικής, έκφρασης απρεπούς λόγου, διάπραξη εγκληματικών πράξεων, οδήγησης οχήματος με αφαίρεση ζωής, αλλά και ζωών, φαινόμενο συχνότατο στις ημέρες μας.
Και ενώ στο μακρινό παρελθόν η καλλιέργεια της αμπέλου απέβλεπε σε οικογενειακή χρήση των καρπών της, αλλά και περιορισμένη διάθεσή τους, σήμερα έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις αποτελώντας σοβαρό παράγοντα εμπορικής διακίνησης, η οποία ενισχύει την οικονομία, αποφέροντας ικανοποιητικό κέρδος και συμβάλλοντας στη διεύρυνση του αριθμού των απασχολουμένων με την καλλιέργεια, τη συγκομιδή και τη διακίνηση του χυμού των καρπών της αμπέλου.
Και δεν κάνει χρήση μόνον του καρπού της αμπέλου ο άνθρωπος, αλλά συλλέγει τα τρυφερά φυλλώματά της και τα χρησιμοποιεί ως περιτύλιγμα εδέσματος (σαρμαδάκια).
Άφησα τελευταία την προσφορά της αμπέλου στην ανθρωπότητα. Μετά τον εναγκαλισμό της από το Διόνυσο στάθηκε η αφετηρία για τη γένεση του κορυφαίου είδους του λόγου, τον οποίο σμίλεψε ο ανθρώπινος νους, τον θείο τραγικό λόγο: την τραγωδία, την κωμωδία κα το σατυρικό δράμα, δημιουργήματα αποκλειστικά του ελληνικού πνεύματος με την παγκόσμια ακτινοβολία.
Ασφαλώς η παρουσία της αμπέλου στη ζωή του ανθρώπου δεν εξαντλείται σε μια σύντομη αναφορά, αφού οι προεκτάσεις της σημάδεψαν υλικά και πνευματικά την ανθρώπινη πορεία. Θα επανέλθουμε.
