Εργαστήριο για τις Διονυσιακές επιβιώσεις στη Δράμα

Η διονυσιακή καταγωγή

των Αναστεναρίων

και το χριστιανικό στοιχείο

Μιλάνε στον «Π.Τ.» η κα. Ράγια, Δρ Φιλοσοφίας ΑΠΘ – μέλος της Ομάδας Μελέτης Αρχαίας Όρχησης και η κα. Κιάκου, χοροδιδάσκαλος και μουσικός του Μ.Π. Μοναστηρακίου

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ενδιαφέρουσα ημερίδα – εργαστήριο πραγματοποίησε το απόγευμα της Τρίτης 20 Μαΐου, ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μοναστηρακίου Δράμας με κεντρικό θέμα: «Διονυσιακές επιβιώσεις – Χορός και φιλοσοφία».

Ο Σύλλογος συνεργάστηκε με την Ομάδα Μελέτης Αρχαίας Όρχησης του θεάτρου Δώρα Στράτου για τις πολιτιστικές της δράσεις στην περιοχή της Δράμας με την οποία συνδέεται από παλιά σε κοινή συμπόρευση στα θέματα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στη αίθουσα Λόγου και Τέχνης «Γεώργιος Παρασίδης» του Κέντρου Νεότητας του Δήμου Δράμας, όπου και παραβρέθηκε και μίλησε η κα. Θωμαή Ράγια, Δρ Φιλοσοφίας ΑΠΘ – μέλος της Ομάδας Μελέτης Αρχαίας Όρχησης, ο κ. Γιάννης Παπουτσής πρόεδρος του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου και η κα. Μαρία Κιάκου, Χοροδιδάσκαλος. Επίσης, στον χώρο παραβρέθηκαν μουσικοί & χορευτές του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου.

Ράγια: Διονυσιακό έθιμο τα Αναστενάρια

Ο «Π.Τ.» μίλησε με την κα. Ράγια, η οποία σημείωσε αρχικά ότι «σύμφωνα με ιστορικές πηγές, το έθιμο των Αναστεναρίων, έχει διονυσιακή καταγωγή. Μέσα από το πέρασμα των αιώνων, την ιστορική εξέλιξη και τις κοινωνικές ανακατατάξεις, έσμιξε το χριστιανικό με το διονυσιακό στοιχείο και έχουμε ένα κράμα, μέσα από το οποίο αναδεικνύονται η πολιτισμικότητα και η διαχρονικότητα του διονυσιακού, το οποίο υπάρχει ως έμφυτη ορμή σε κάθε άνθρωπο, από την γέννησή του.

Πρόκειται για την ορμή προς το ζην, προς τη ζωή. Παρ’ όλο που ο άνθρωπος έχει επίγνωση του αναπόφευκτου τέλους του θανάτου, έχει αυτή την ορμή, να θέλει να ζει, να θέλει να αγωνίζεται, να θέλει να δημιουργεί. Αυτό φαίνεται πολύ έντονο μέσα από τα διονυσιακά δρώμενα, τα οποία αναβιώνουν στην ευρύτερη περιοχή της Δράμας, του Παγγαίου και γενικά της Ηδωνίδας Γης.

Και όχι μόνο τα Αναστενάρια, αλλά αν πάμε ακόμα πιο πίσω, συναντάμε το Δωδεκαήμερο με τις μεταμφιέσεις, τα Καρναβάλια, όπου έχουμε σκωπτικά και κωμικά στοιχεία και άλλα».

Η φλόγα και το απολλώνιο!

Ερωτώμενη σχετικά με το ποιο είναι το διονυσιακό και ποιο το χριστιανικό στοιχείο που διακρίνονται στα Αναστενάρια, η κα. Ράγια διευκρινίζει: «Το διονυσιακό στοιχείο συμβολίζεται μέσα από τη φλόγα. Η φλόγα είναι το σύμβολο του διονυσιακού, η κατάσταση αυτή στην οποία έρχονται οι χορευτές που εκείνη τη στιγμή δεν νιώθουν το κάψιμο, που δεν είναι ικανή αυτή η αίσθηση να τους σταματήσει, ευρισκόμενοι σε έκσταση.

Είναι σαν να βγαίνουν από τον εαυτό τους, δίχως όμως να αποκόπτονται ή να περιέρχονται σε λήθη του εαυτού. Έρχονται σε μια άλλη κατάσταση, γνωρίζουν άλλες, περισσότερο αρχέγονες πτυχές του εαυτού τους. Αυτό είναι το διονυσιακό στοιχείο, το ακατέργαστο, το πιο ορμητικό.

Όσον αφορά στο χριστιανικό στοιχείο, αν το δούμε φιλοσοφικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνδέεται με το απολλώνιο στοιχείο, που είναι πιο στιβαρό και συμβολίζει την αρμονία, την τάξη, την στιβαρότητα. Έρχεται δηλαδή ο Χριστιανισμός και χαλιναγωγεί αυτή την αρχέγονη διονυσιακή ορμή».

Στο σημείο αυτό επισημαίνει: «Ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι συγκρουόμενα, στην πραγματικότητα το ένα έχει ανάγκη το άλλο. Βρίσκονται σε μια σχέση αλληλοπεριχώρησης, εμφιλοχωρεί το ένα στο άλλο. Το αποτέλεσμα είναι τα διονυσιακά δρώμενα, τα καρναβαλικά δρώμενα που είναι προ-θεατρικές εκφράσεις: έρχονται από τη διονυσιακή λατρεία, έχουν μέσα τους κατάλοιπα του διθυράμβου του Διονύσου και σιγά-σιγά, το απολλώνιο σμιλεύει το διονυσιακό και φτάνουμε σε πιο εξευγενισμένες μορφές τέχνης, όπως είναι το αρχαίο δράμα, η αρχαία τραγωδία, η αρχαία κωμωδία, έχουμε τον σπουδαίο μας ποιητή τον Αριστοφάνη, τη Λυσιστράτη που περνάει και αντιπολεμικά μηνύματα».

Κιάκου: Ξεχωριστοί οι χοροί της Δράμας

Στον «Π.Τ.» μίλησε επίσης και η χοροδιδάσκαλος και μουσικός του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου, επισημαίνοντας ότι, «οι χοροί της Δράμας είναι ξεχωριστοί» και εξηγεί: «Χαρακτηριστικό είναι ότι, αν δούμε όλη τη Μακεδονία, οι χοροί της Δράμας αποτελούν ένα ξεχωριστό κομμάτι και είναι πιο ιδιαίτεροι, δεν έχουν καμιά σχέση ούτε με τη Δυτική, ούτε με την Κεντρική Μακεδονία. Οι χοροί της Ανατολικής Μακεδονίας και ειδικότερα της Δράμας, είναι ξεχωριστοί, είναι τοπικοί χοροί. Τους έχουμε διδαχθεί από τους προγόνους μας – παππούδες και γιαγιάδες  και έφτασαν μέχρι τα χέρια μας σήμερα και θα τους παραδώσουμε και στις επόμενες γενιές».

Στην ερώτηση για το ποιο είναι το στοιχείο της διαφοράς των χορών της Δράμας από άλλες περιοχές της Μακεδονίας, η κα. Κιάκου εξηγεί ότι «οι δικοί μας χοροί παρουσιάζουν ένα πιο ιδιαίτερο γνώρισμα, είναι πιο έντονοι, περισσότερο ρυθμικοί και ζωηροί. Οι δικοί μας χοροί είναι η ράμνα, η τέσκα, χοροί κυκλικοί και αντικριστοί, ενώ έχουμε φυσικά και συρτά που χορεύονται πανελλαδικά, την μπαϊτούσκα και άλλους».

Στην ερώτηση αν υπάρχει ενδιαφέρον από νεότερους, η κα. Κιάκου απαντάει θετικά: «Υπάρχει ενδιαφέρον από τη νεολαία και από τα παιδικά τμήματα επίσης με δυναμικό χορευτικό και γενικότερα από αρκετό κόσμο».

Η φωτογραφία από τον σύλλογο “Π.Σ. Μαυρολεύκης Δράμας”