Μια ιστορία που αγγίζει τις απαρχές του ελληνικού κράτους
Μέρος της τουριστικής ανάπτυξης
στο Παρανέστι ο οβελίσκος
στη μνήμη του Αλεξ. Μαυροκορδάτου
Μιλάνε στον «Π.Τ.» ο Ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ κ. Λιβιεράτος, η πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου κα. Χατζηδημητρίου, ο δήμαρχος Παρανεστίου κ. Καγιάογλου, και ο Κλασικός Φιλόλογος κ. Κεραμυδάς
Του Θανάση Πολυμένη
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ να δηλώνει ένας «ξεχασμένος οβελίσκος» στην περιοχή του Παρανεστίου; Το μυαλό μας μπορεί να πηγαίνει παντού, σε διάφορες ιστορίες, όμως πρόκειται για έναν οβελίσκο – μνημείο, αφιερωμένο στον εγγονό και συνονόματο τού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του γνωστού μας ήρωα και πολιτικού και από την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και έπειτα.
Αυτή η πραγματικά ενδιαφέρουσα ιστορία, παρουσιάστηκε το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου 31 Μαΐου, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Κοινότητας Αδριανής του Δήμου Παρανεστίου. Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Σύλλογος Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας Πολιτιστικών και Φυσικών Μνημείων Πόλης και περιοχής Δράμας, σε συνεργασία με το Δήμο Παρανεστίου.
Την εισήγηση στο θέμα έκανε η πρόεδρος του Συλλόγου κα. Χατζηδημητρίου, ενώ κεντρικός ομιλητής ήταν ο Ομότιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ευάγγελος Λιβιεράτος, Επίτιμος Εταίρος της Διεθνούς Χαρτογραφικής Ένωσης (ICA) με κεντρικό θέμα: «Ο Ξεχασμένος Οβελίσκος: Μια σημαντική ελληνική ιστορία, μια μεγάλη τοπική ευκαιρία».
Λιβιεράτος: Ο τοπογράφος Αλεξ. Μαυροκορδάτος
Για το θέμα το οποίο ανέπτυξε σχετικά με την ιστορία του «ξεχασμένου οβελίσκου», μίλησε στον «Π.Τ.» ο κ. Λιβιεράτος, επισημαίνοντας αρχικά ότι πρόκειται για μια ιστορία, «η οποία συνδέεται με την ιστορία της Ελληνικής Χαρτογραφίας».
Όπως αναφέρει, «μια έκπληξη γι’ αυτή την ιστορία, είναι η παρουσία του εγγονού, τού πολύ γνωστού από την Επανάσταση του ’21 Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Ο συνονόματος εγγονός του ήταν μηχανικός, σπουδαγμένος στη Γαλλία, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1880 επανήλθε στην Ελλάδα, όπου του απενεμήθη ο τίτλος του Ανθυπολοχαγού του Πεζικού. Στη συνέχεια του ανατέθηκε η διδασκαλία της Τοπογραφίας και της Χαρτογραφίας στη νεοσύστατη τότε Σχολή Υπαξιωματικών της Κέρκυρας και αφού συνέγραψε ένα εξαιρετικό βιβλίο τοπογραφίας 800 σελίδων το οποίο στέκει ακόμα επιστημονικά, δημιούργησε μια ομάδα από 10 νεαρούς Ανθυπολοχαγούς με τους οποίους έκανε την πρώτη αμιγώς ελληνική χαρτογράφηση στη Θεσσαλία».
Ήδη εκείνα τα χρόνια, είχε προηγηθεί και η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα και το θέμα της χαρτογράφησης της περιοχής εκείνης, ήταν κρίσιμο όπως αποδείχθηκε μετά στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Η δουλειά στο σιδηρόδρομο!
Όπως σημειώνει ο κ. Λιβιεράτος, ο εγγονός Αλεξ. Μαυροκορδάτος, «ίσως και λόγω του ονόματος, της διάκρισής του στα επιστημονικά θέματα που είχε και άλλα, φαίνεται ότι συνάντησε δυσκολίες στην καριέρα του στο στράτευμα. Ήταν η περίοδος των κυβερνήσεων Τρικούπη, Δηλιγιάννη που εναλλάσσονταν και ήταν ανιψιός του Χαριλάου Τρικούπη. Ο πατέρας του ήταν πρώτος εξάδελφος του Τρικούπη και διάφορες δυσκολίες τον οδήγησαν το 1893 σε παραίτηση από το στράτευμα».
Συνεχίζοντας την εξιστόρηση ο κ. Λιβιεράτος στον «Π.Τ.», εξηγεί ότι «λόγω της γαλλικής του παιδείας, βρήκε δουλειά στη νέα τότε εταιρεία κατασκευής του σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκη – Αλεξανδρούπολη. Του ανετέθη το τμήμα του Παρανεστίου, όπου εργάστηκε ως αρχιμηχανικός στην χάραξη του έργου. Ξαφνικά πεθαίνει σε ηλικία 33 ετών στο Παρανέστι το 1895, πριν από τον πόλεμο του 1897, έχοντας δημιουργήσει αυτόν τον χάρτη της Θεσσαλίας, ο οποίος παρέμενε άγνωστος.
Η κηδεία του έγινε στην Καβάλα, ο πατέρας του ήταν τότε πρέσβης της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη και ο τάφος του είναι στην Καβάλα στον Ιερό Ναό Τιμίου Προδρόμου με μια υπέροχη επιτύμβια στήλη η οποία σώζεται ακόμα».
Ο οβελίσκος στο Παρανέστι
Πώς εμπλέκεται όμως το θέμα του οβελίσκου; Ο κ. Λιβιεράτος διευκρινίζει εδώ ότι, «αυτό που έχει σημαντικό ενδιαφέρον, είναι ότι μετά τον πόλεμο και την ήττα του 1897, όπου η Ελλάδα ηττήθη γιατί πήγε στον πόλεμο χωρίς χάρτες, ο διάδοχος Κωνσταντίνος τότε ως αρχηγός του Στρατού της Θεσσαλίας, μετά τον πόλεμο αναγνώρισε ότι “ευτυχώς που είχαμε τον χάρτη του Μαυροκορδάτου και έτσι μπορέσαμε και κρατήσαμε τα Φάρσαλα και μπορέσαμε να κάνουμε και την υποχώρηση στο Δομοκό”. Το λέει αυτό κατά λέξη σε κάποιες πηγές.
Αυτό λοιπόν το ιστορικό γεγονός, σε συνδυασμό με τη θητεία του στο Παρανέστι και με τον οβελίσκο που κατασκεύασε η σύζυγός του προς τιμήν του για τη μνήμη του – (η σύζυγός του ήταν της οικογενείας Μουρούζη και αναφερόμαστε στις μεγαλύτερες οικογένειες των Αθηνών) – έχουν δημιουργήσει μια ιστορία, με την οποία ασχολούμαστε από το 2009.
Το ζητούμενο τώρα είναι ότι αυτός ο οβελίσκος αποτελεί ένα εξαιρετικό αξιοθέατο και ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ενδιαφέρον των τοπικών παραγόντων, γι’ αυτή την εξαιρετική περιοχή. Θα βοηθήσει επίσης στην αναβίωση του ιστορικού τρένου Δράμας – Ξάνθης όπου περνάει από εκεί και με όλα αυτά τα σχέδια τουριστικής ανάπτυξης θα μπορούσε να ενταχθεί κι αυτό το μνημείο. Στόχος είναι η ανάδειξή του, ώστε να αποτελέσει ένα στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς που συνδέεται με την ιστορία της Ελληνικής Χαρτογραφίας, με το γεγονός του πολέμου του 1897, να αποτελέσει ένα αξιοθέατο που θα πρέπει η περιοχή να εκμεταλλευτεί».
Το σημείο στο οποίο στήθηκε ο οβελίσκος, ήταν το εργοτάξιο και βλέπει τη σιδηροδρομική γραμμή προς το Νέστο σε ένα πολύ ωραίο φυσικό σημείο.
Καταλήγοντας για τον Αλεξ. Μαυροκορδάτος ο κ. Λιβιεράτος, σημειώνει ότι «ήταν άτυχος. Είχε μεγάλα ατυχήματα στη ζωή του. Μετά το θάνατό του πέθανε το παιδάκι του έξι ετών και είναι πραγματικά μια δύσκολη ιστορία, όπως είχαν και ο πατέρας του Νικόλαος και ο παππούς του Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος».
Χατζηδημητρίου: Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία
Μιλώντας στον «Π.Τ.» η πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας κα. Χατζηδημητρίου, σημειώνει ότι πρόκειται για μια «ιστορία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Το ζήτημα που μας απασχολεί και σε συνεργασία με το Δήμο, είναι το τι μέλλει γενέσθαι. Και νομίζω ότι θα πάνε όλα καλά, για να αποκατασταθεί το μνημείο, να είναι επισκέψιμο και κυρίως να συνδεθεί με την ιστορία της περιοχής. Και νομίζω ότι ο Δήμος καταβάλει πολύ σημαντικές προσπάθειες».
Όπως σημειώνει, «προσπαθούμε να προσελκύουμε επιστήμονες μελετητές, που δεν θα έρθουν και θα φύγουν, αλλά θα έχουν καταθέσει στοιχεία σημαντικά και θα μας δώσουν και το ερέθισμα να συνεχίσουμε κι εμείς. Κι αυτό είναι ένα εξαιρετικό δείγμα».
Καγιάογλου: Προσπάθειες ανάπτυξης
Σε δηλώσεις του στον «Π.Τ.», ο δήμαρχος Παρανεστίου κ. Καγιάογλου, αναφέρεται στην ιστορία του νεαρού Μαυροκορδάτου, και σημειώνει: «Ως εγγονός του γνωστού οπλαρχηγού, συνδέονται πολλά πράγματα με την ιστορία μας. Με την προσπάθεια που κάνουμε για την επαναλειτουργία της γραμμής του τουριστικού τρένου, αυτή την ιστορία μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε, μιας και η τουριστική ανάπτυξη του τόπου μας, περνάει μέσα από την ιστορία και το πολιτισμό μας. Και όλα αυτά μπορούν να συνδεθούν και να κάνουμε ένα πάντρεμα με την ιστορία, τον πολιτισμό, το τρένο και τον οβελίσκο και να μπορέσουμε να καλέσουμε τον κόσμο, να δει την ιστορία μας. Πιστεύω ότι, αν δεν γνωρίζουμε την ιστορία μας, δεν έχουμε και μέλλον».
Κεραμυδάς: Ένας σύγχρονος homo universalis
Παρών στην εκδήλωση ήταν επίσης και ο κ. Λάζαρος Κεραμυδάς, Κλασικός Φιλόλογος – Νομικός, ο οποίος έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα. Μιλώντας στον «Π.Τ.», σημειώνει ότι ο Αλεξ. Μαυροκορδάτος, «υπήρξε ένας πολυτάλαντος άνθρωπος της εποχής του, το όραμα του οποίου όμως δεν ήταν δυνατόν να περιοριστεί στα στενά χρονικά πλαίσια της εποχής ή της ζωής του.
Πολύγλωσσος, εγκρατής γνώστης της κλασικής γραμματείας, με λαμπρές σπουδές μηχανικού στις σπουδαιότερες στρατιωτικές ακαδημίες της Ευρώπης, με ανησυχίες για την σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή τέχνη και τον πολιτισμό, για το νομικό, κοινωνικό, πολιτικό και στρατιωτικό γίγνεσθαι της Ελλάδας και της Ευρώπης, ένας, ούτως ειπείν, σύγχρονος homo universalis, γίνεται ανθυπολοχαγός του πεζικού και, κατά την σύντομη σταδιοδρομία του στο ελληνικό στράτευμα, προφέρει πολυτιμότατο έργο: τους πρώτους και μόνους τότε άρτια συνταχθέντες, πρωτότυπους, αμιγώς ελληνικούς χάρτες της περιοχής της Θεσσαλίας και ταυτόχρονα ένα υποδειγματικό εγχειρίδιο διδασκαλίας στρατιωτικής τοπογραφίας για τις ανάγκες του Ελληνικού Στρατού».
Όπως τονίζει ο κ. Κεραμυδάς, «μετά την αποχώρησή του από την ενεργό υπηρεσία, εργάζεται στην χάραξη της σιδηροδρομικής γραμμής για την σύνδεση Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρούπολης – Κωνσταντινούπολης, και δη στο πλέον τεχνικά απαιτητικό σημείο της γραμμής από την περιοχή της Πτελέας Δράμας ως την Σταυρούπολη Ξάνθης. Στο Παρανέστι, Βούκιον της εποχής, αφήνει νεότατος την τελευταία του αναπνοή κατόπιν ασθένειας, ενόσω το έργο του για την σιδηροδρομική διασύνδεση ήταν εν εξελίξει. Όπως συμβαίνει συνήθως, η έστω και χαμηλόφωνη αναγνώριση της προσφοράς του επήλθε μεταθανάτια. Αυτόν τον Άνθρωπο τιμούμε σήμερα εδώ, εκατόν τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, αναδεικνύοντας τόσο την συμβολή του όσο και τον εις μνήμην του Οβελίσκο, σε μια προσπάθεια να τον καταστήσουμε γνωστό στο ευρύτερο κοινό».
