7ο International Forum of Performance Art
«Ομοιοτοπίες – επιστροφή στη χώρα»
και η performance ως καθημερινότητα
Μιλάνε στον «Π.Τ.» οι Βίκυ Κωνσταντινίδου, Γιάννης Μήτρου και Πηνελόπη Χατζηδημητρίου
Του Θανάση Πολυμένη
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ επιτυχημένο θεωρείται το 7ο International Forum of Performance Art (IFPA), το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Δράμα από 25 έως 28 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για ένα forum το οποίο ξεκίνησε από τη Δράμα και παραμένει στην πόλη, εντάσσοντας κάθε φορά διάφορα σημεία της, στην ανάγκη της καλλιτεχνικής επιτέλεσης, στην ανάγκη μιας διαφορετικής όψης της τέχνης και της καθημερινότητας, μέσα όμως από φόρμες που έρχονται από πολύ παλιά, από την ανάγκη του ανθρώπου να δρα στον χώρο.
Ο κεντρικός τίτλος του 7ου IFPA ήταν «Ομοιοτοτοπίες –Επιστροφή στη Χώρα» και είχε να παρουσιάσει μια διεθνή διάσταση με καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς από πανεπιστήμια και ιδρύματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ενισχύοντας έτσι τον θεσμικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα της διοργάνωσης.
Κωνσταντινίδου: Η εκπαίδευση του ακροατηρίου
Όπως σημειώνει μιλώντας στον «Π.Τ.» η κα. Βίκυ Κωνσταντινίδου, η οποία έχει και τη γενική διεύθυνση του IFPA, «από μια μικρή αποθήκη του Σιδηροδρομικού Σταθμού που είχαμε ξεκινήσει, έχουμε καταφέρει πλέον να αποτελούμε μια διεθνή διοργάνωση, ένα διεθνή προορισμό για τους καλλιτέχνες και τους ακαδημαϊκούς της performance art και αυτό μας ικανοποιεί και μας κάνει χαρούμενους».
Κάθε χρόνο το IFPA εντάσσει διαφορετικούς χώρους στη δράση του όπως το πάρκο της Αγίας Βαρβάρας και τα Βυζαντινά Τείχη έως το Επιμελητήριο και την αίθουσα «Ελευθερία».
Για πρώτη χρονιά φέτος το IFPA άνοιξε προσκλήσεις για συμμετοχή τόσο για το forum των ακαδημαϊκών όσο και για τις performances και λάβαμε μεγάλο αριθμό αιτήσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Αναφερόμενη στη συμμετοχή του κοινού, η κα. Κωνσταντινίδου επισημαίνει: «Σαν είδος τέχνης η performance δεν είναι ακόμα αρκετά διαδεδομένη και το κοινό δεν είναι τόσο εξοικειωμένο. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε μεγάλη συμμετοχή στα πρωινά εργαστήρια, όπου γίνονται σωματικές ασκήσεις, ασκήσεις αναπνοών και διάφορες τεχνικές. Οπότε βλέπουμε και αυτή τη συζήτηση με το πέρας κάθε performance τι τους αρέσει, τι δεν τους αρέσει, τι καινούριο είδαν και πλέον, όλα αυτά τα χρόνια, παρατηρούμε και μια σύγκριση. Πράγμα που σημαίνει ότι μέσα στα χρόνια, βλέπουμε την εκπαίδευση του ακροατηρίου».
Στην ερώτηση αν η performance art έχει κάποια εφαρμογή στην καθημερινότητά μας ή στην προσωπική ζωή του καθενός, η κα. Κωνσταντινίδου εξηγεί ότι, «η performance ούτως ή άλλως είναι μια καθημερινή ανταπόκριση. Κάθε τι που κάνουμε θεωρείται performance, ακόμα και ο τρόπος που μιλάμε ή στεκόμαστε, έχει κι αυτό τη δικό του εφαρμογή.
Αδιαμφισβήτητα, τα εργαστήρια που παρακολουθεί το κοινό βοηθάνε στην καθημερινότητα, στη στάση, στο πώς να εξοικονομείς ενέργεια από τις κινήσεις σου. Φυσικά είναι και η τέχνη η οποία σε ταξιδεύει σε διαφορετικά μέρη».
Μήτρου: Performance – επιτέλεση
Ο κ. Γιάννης Μήτρου, είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του IFPA. Μιλώντας στον «Π.Τ.» για το 7ο IFPA επισημαίνει: «Είναι μια διεθνής διοργάνωση η οποία συμπεριλαμβάνει και θεωρητικό κομμάτι όπως, φιλοσοφία, ψυχανάλυση, θεωρία τέχνης και φυσικά τα πρακτικά που είναι performances, δηλαδή επιτελέσεις, καθώς επίσης και work shops εκπαιδευτικά προγράμματα. Γι’ αυτό και έχουμε σε συνεργασία με τα πανεπιστημιακά τμήματα της Ελλάδας, το ΕΚΠΑ, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, μεταπτυχιακά προγράμματα τα οποία συμβάλουν στη διαδικασία και αναγνωρίζουν τη διεθνή αυτή συνάντηση, όπως και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, γι’ αυτό και φιλοξενούνται φοιτητές απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας».
Ο προσδιορισμός του ζωντανού σώματος
Ερωτώμενος για το τι ιδιαίτερο είναι αυτό που ορίζει την performance art, ο κ. Μήτρου τονίζει: «Είναι ο προσδιορισμός εκ νέου του ζωντανού σώματος και της σωματικότητας στο ζωντανό χώρο και κυρίως στην ψηφιακή και μεταψηφιακή εποχή που βιώνουμε τώρα με την τεχνητή νοημοσύνη.
Ταυτόχρονα, τίθενται πολλά φιλοσοφικά, ψυχαναλυτικά και αισθητικά ζητήματα, τα οποία επαναπροσδιορίζουν την σχέση μας με το αντικείμενο, τόσο από την αρχαία Ελλάδα ξεκινώντας και φτάνοντας μέχρι το σήμερα. Οπότε, θα έλεγα ότι είναι κάτι που περιλαμβάνει τα πάντα και δεν αφορά μόνο σ’ αυτούς που ασχολούνται με την επιτέλεση. Είτε ασχολούνται με τέχνη, με φιλοσοφία και γενικότερα οποιοσδήποτε άνθρωπος θέλει να συμμετέχει σ’ αυτά, έχει να κερδίσει απ’ αυτή τη συνάντηση με ερωτήματα που τον αφορούν, υπαρξιακά κατ’ αρχήν».
Η performance art στην Ελλάδα
Ερωτώμενος από πότε εμφανίζεται στην Ελλάδα η performance art, εξηγεί:
«Παλαιότερα στην Ελλάδα είχαμε τα λεγόμενα δρώμενα και από εκεί ξεκινάει η ιστορία αυτή. Όπως θεωρώ, ότι και η αρχαία τραγωδία είναι μια μορφή performance, μορφή επιτέλεσης γιατί προκύπτει μια λειτουργική μορφή. Άρα δεν είναι κάτι ξένο στην πραγματικότητα.
Αργότερα, επανεμφανίστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά ουσιαστικά η καταγωγή της – αν θέλουμε να μιλήσουμε για τον 20ο αιώνα – ξεκινάει από τα μεγάλα κινήματα τέχνης, όπως το dada, τον σουρεαλισμό κτλ., που είχαν σαν αρχή τους αυτό που είχε και η αρχαία τραγωδία ως λογοτεχνικό είδος, την ποίηση. Και ο τρόπος που μπορεί να παρουσιαστεί είναι πολυμορφικός σε ζωντανές καταστάσεις, σε ζωντανούς χώρους με τα ζωντανά σώματα, τις ζωντανές φωνές μας. Οπότε είναι πολύ κοντά όλα αυτά. Θεωρώ ότι ως μια ιδιαίτερη σχέση αναφοράς όλα αυτά, είναι ότι η performance πλέον, παρουσιάζεται ως ένα είδος αναγκαιότητας σε έναν κόσμο που ψηφιοποιείται εντελώς, οπότε έλκει κόσμο ο οποίος θέλει να αναγνωρίσει ξανά την ανθρώπινη ιδιότητά του».
Συμπληρώνει στο σημείο αυτό, ότι, «πρόκειται για μια πολύ παλιά φόρμα, η οποία επανασυντάχθηκε ως ανάγκη μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – αλλά έχουμε και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ουσιαστικά έχουμε επιστροφές στο σώμα. Και όλα αυτά γίνονται μετά από πολέμους, από χιλιάδες εκατομμύρια νεκρούς. Όπου λες: δεν θέλω πλέον το πεθαμένο σώμα, θέλω το ζωντανό. Οπότε γεννιέται η ανάγκη επανασύστασης αυτών των πραγμάτων που αφορούν στη ζωντανή δράση και πολλοί εικαστικοί άρχισαν να στρέφονται εκεί. Έτσι δημιουργήθηκε αυτό που λέμε performance art, η καλλιτεχνική επιτέλεση. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Έχουμε δάνεια, αντιδάνεια με το θέατρο, το μεταθέατρο».
Τονίζει μάλιστα εδώ, ότι, η performance είναι «κατά κύριο λόγο τα αισθήματα και συναισθήματα τα όποια γεννώνται at hoc. Στο εδώ και τώρα. Γιατί, η performance διαφοροποιείται από τις άλλες μορφές στο γεγονός ότι, ό,τι συμβαίνει, συμβαίνει εδώ και τώρα. Ζωντανά μπροστά μου. Χωρίς τερτίπια. Αυτός είναι ο στόχος τουλάχιστον».
Χατζηδημητρίου: Από το Σπήλαιο του Πλάτωνα στο σήμερα
Η κα. Πηνελόπη Χατζηδημητρίου είναι διδάκτωρ Θεατρολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και χρόνια συνεργάτης του Forum.
Μιλώντας σχετικά με το 7ο IFPA στον «Π.Τ.» επισημαίνει: «Η πρόσκληση του φετινού forum, ήταν μια πρόσκληση σε ό,τι έχει να κάνει με τον Πλάτωνα και την πλατωνική θεωρία. Οπότε με την κίνηση αυτή – το Σπήλαιο φυσικά του Πλάτωνα και η αλληγορία είναι πολύ γνωστή – και ήταν η αρχή για να δούμε την performance στον σύγχρονο κόσμο, σε σύγχρονα σπήλαια που μια εκδοχή τους είναι τα ορυχεία.
Είτε στον παγκόσμιο Βορρά, σε χώρες όπως είναι η Αμερική, ο Καναδάς, η Αρκτική Ζώνη, είτε συνήθως στο Νότο, ιδιαίτερα στην Αφρική και στο Κονγκό. Οπότε, ουσιαστικά, διανοίχθηκε έτσι μια οδός για την σύγχρονη performance σε διαφορετικούς γεωγραφικούς πολιτισμούς, που υπάρχει και η εξόρυξη της πρώτης ύλης, αλλά συγχρόνως, η εξόρυξη είναι και η εξόρυξη των ανθρώπων, των σωμάτων, των ιθαγενών πολιτισμών, προκειμένου να κυριαρχήσει ο δυτικός τρόπος ζωής.
Άρα από τον Πλάτωνα βρισκόμαστε στον χώρο της σύγχρονης performance και θίγονται θέματα οικολογίας, εκμετάλλευσης των απλών ανθρώπων, υποτίμησής τους, ρατσισμού κτλ.»
Αναφορικά με το πώς αντιμετωπίζει το κοινό αυτές τις συναντήσεις, εξηγεί: «Ουσιαστικά για μένα είναι μια ευκαιρία να εκτεθούμε όλοι στις σύγχρονες τάσεις και προβληματισμούς που είναι κοινωνικοί, πολιτικοί, περιβαλλοντικοί κτλ. Οπότε, η εμπειρία μου μέχρι στιγμής, είναι ότι δημιουργείται ένα γόνιμο περιβάλλον για ανταλλαγή ιδεών, για ένα άνοιγμα νέων οριζόντων και νέων αισθητικών τάσεων. Είναι γόνιμο δηλαδή το τοπίο που διαμορφώνεται μέσα από το forum».
