Με επιμέλεια του Μόσχου Μορφακίδη-Φυλακτού
Τα «Άπαντα» του «ποιητή της Δράμας»
Νίκου Κωνσταντινίδη
► Από το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Γρανάδας
► Οι δύο τόμοι διατίθενται δωρεάν σε ψηφιακή μορφή
Του Θανάση Πολυμένη
Ο ΝΙΚΟΣ Κωνσταντινίδης, ο «κυρ-Νίκος» για πολλούς από εμάς τους νεότερους, έφυγε από τη ζωή στις 4 Απριλίου 2017. Για όσους τον γνώρισαν, ήταν ένας άνθρωπος ήρεμος, πράος και λιγομίλητος. Και είχε πάντα έναν καλό λόγο για όλους.
Άφησε αυτόν τον τόπο την εποχή της Άνοιξης, την οποία ύμνησε σε πολλά ποιήματά του, όσο και για την αμυγδαλιά, για την οποία πάντα θα έγραφε κάτι καινούριο για να το δημοσιεύσει στον «Π.Τ.», όπου για πολλά χρόνια έδινε κείμενα, υπογράφοντας ως «Ρ».
Κατά τη διάρκεια του βίου του, ο Νίκος Κωνσταντινίδης εξέδιδε ποιητικές συλλογές με τον κεντρικό τίτλο «Οπτική Γωνία» και κάθε φορά με αρίθμηση: 1, 2, 3 κτλ. Συνολικά εξέδωσε 19 ποιητικές συλλογές με τον ίδιο τίτλο, καθώς και άλλες 11 με διαφορετικούς τίτλους όπως: «Οι Λεύκες στον βάλτο», «Θύμησες και νοσταλγίες», «Κρητικές μαντινάδες», «24 ποιήματα», «Κιθάρα και παλμοί», «Λήκυθος», «Αποχαιρετισμοί», «Καλυκοτομή», «Στιγμές σιγής», «Στον απόηχο των ταξιδιών», «Τα δίστιχα».
Επίσης έχει εκδώσει διάφορα κείμενα για τη λογοτεχνία και την ιστορία της περιοχής της Δράμας όπως: «Ο ποιητής Περικλής Τσελίκης και η Δράμα», «Ένας νοσταλγός ποιητής»,
«Κλ. Τριανταφύλλου 1885-1944 (Αττίκ)», «Σταύρος Γραμματικόπουλος, ο ποιητής του πάλκου και της ζωής», «Μετά το άνοιγμα της αυλαίας. Η εξέλιξη της ποίησης στη Δράμα», «Η ερωτική ποίηση», «Γνωριμία με την ποίηση», «Ο ποιητής Κ.Π. Καβάφης (ογδόντα χρόνια από τον θάνατό του)».
Κείμενα για την Ιστορία, περιλαμβάνουν: «Η ξυλόστεγη βασιλική των Εισοδίων της Θεοτόκου Δράμας», «Ρόπτρα και κρικέλες στη Δράμα», «Ένα οδοιπορικό του 1890 για τη Δράμα», «Ιστορικά και αρχαιολογικά δημοσιεύματα για την πόλη της Δράμας», «Η Δράμα και η Δράβησκος», «Συνοπτικό σχεδίασμα δημογραφικής κινητικότητας στην πόλη της
Δράμας από την αρχαιότητα ως το 1920», «Ο Μητροπολίτης Δράμας Αθανάσιος (1593-1608)», «Ο Μητροπολίτης Δράμας Ιωσήφ Δαλιβέρης (1787-1810)», «Τα δραμινά του E. M. Cousinéry», «Τα δραμινά του G. Perrot», «Τα δραμινά του Paul Lucas», «Τα δραμινά του Εβλιά Τσελεμπή (1611-1680)», «G. Ostrogorsky: Η περιοχή των Σερρών μετά τον θάνατο του Δουσάν, Βελιγράδι 1965».
Όλη η δουλειά του Ν.Κ., εκδόθηκε μόλις πρόσφατα σε δύο μεγάλους τόμους με τον κεντρικό τίτλο: «Άπαντα». Στον πρώτο τόμο βρίσκονται συγκεντρωμένες όλες οι ποιητικές συλλογές και στο δεύτερο όλα τα «κείμενα για την λογοτεχνία και την ιστορία».
Οι δύο αυτοί τόμοι, εκδόθηκαν από το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Γρανάδας και με επιμέλεια του κ. Μόσχου Μορφακίδη-Φυλακτού, διευθυντή του Κέντρου.
Πριν από αυτή την έκδοση, τον Ιούλιο του 2018, ένα χρόνο μετά το θάνατό του, είχε πραγματοποιηθεί στη Δράμα το 8ο Θερινό Πρόγραμμα Ελληνικής Γλώσσας Μετάφρασης και Πολιτισμού, το οποίο διοργανώθηκε από το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Γρανάδας.
Όπως γράφει στον πρόλογό του ο κ. Μορφακίδης, «Το μαθήματα συνέπεσαν με την Έκθεση Βιβλίου που διοργανώνεται στην πόλη την περίοδο αυτή, γεγονός που μου έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθήσω ένα στρογγυλό τραπέζι που διοργανώθηκε προς τιμήν του προσφάτως εκλιπόντος τοπικού ποιητή, Νίκου Κωνσταντινίδη, στο οποίο συμμετείχαν γνωστοί εκπρόσωποι της πνευματικής και λογοτεχνικής ζωής της πόλης. Οι παρεμβάσεις τους ήταν για μένα η πρώτη μου γνωριμία με έναν συγγραφέα, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσα. Άκουσα απόψεις και προβληματισμούς που αντανακλούσαν τεράστιο σεβασμό, αγάπη και αναγνώριση για τον τιμώμενο. Ανάμεσά τους, μου έκαναν εντύπωση χαρακτηρισμοί, όπως «ο ποιητής της Δράμας» ή «ο πρώτος σημαντικός ποιητής της Δράμας» και, κυρίως, η πληροφορία ότι ο ίδιος, με «καβαφικό» τρόπο, επιμελήθηκε τα γραπτά του, τα οποία στη συνέχεια μοίραζε προσωπικά ή έστελνε σε ανθρώπους που πίστευε ότι θα τα εκτιμούσαν».
Δύο χρόνια μετά, ο κ. Μορφακίδης συμπεριέλαβε τον Νίκο Κωνσταντινίδη, στα εργαστήρια λογοτεχνικής μετάφρασης του 2022, όπου και μεταφράστηκαν ποιήματά του.
Οι δύο τόμοι των «Απάντων» του Νίκου Κωνσταντινίδη, έχουν εκδοθεί σε λιγοστά μόνο αντίτυπα και δεν πωλούνται στα βιβλιοπωλεία. Παρ’ όλα αυτά όμως είναι ελεύθερα σε πρόσβαση για τους ενδιαφερόμενους αναγνώστες και φίλους της ποίησης και όχι μόνο, στην ηλεκτρονική διεύθυνση:www.centrodeestudiosbnch.com/es/pagina/856 και http://www.centrodeestudiosbnch.com/gr/pagina/857. Και οι δύο τόμοι προσφέρονται δωρεάν σε ψηφιακή μορφή PDF.
Γράφει ο κ. Μορφακίδης για το βιογραφικό του Ν.Κ.: «Ο Νικόλαος (Νίκος) Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στην πόλη της Δράμας το 1928, όπου η οικογένειά του, με καταγωγή από την Ανατολική Θράκη, εγκαταστάθηκε το 1924 με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που ακολούθησε τη Συνθήκη της Λωζάνης. Ο πατέρας του, Αναστάσιος, ήταν δάσκαλος, πρωτοψάλτης στον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης, συνθέτης ψαλμών του τελετουργικού της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας και μελοποιός σύγχρονης ελληνικής ποίησης. Το ευνοϊκό οικογενειακό περιβάλλον τον βοήθησε να αναπτύξει την αγάπη για τη μουσική (έπαιζε κιθάρα), την ποίηση και, γενικότερα, τη συγγραφή, καθώς από τη νεανική του ηλικία άρχισε να δημοσιεύει σε τοπικές εφημερίδες.
Το 1941, με την έναρξη της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα και λίγο πριν από τη βουλγαρική κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, η οικογένεια Κωνσταντινίδη εγκατέλειψε τη Δράμα και εγκαταστάθηκε στη συνοικία της Καισαριανής στην Αθήνα. Στη συνέχεια μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και το 1945 επέστρεψε στη Δράμα, όπου βρήκε το σπίτι της λεηλατημένο από τους Βούλγαρους. Ο Νίκος, που ήδη από το 1943 είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ, γύρισε στη Θεσσαλονίκη, για να ασκηθεί στο επάγγελμα του μηχανικού αυτοκινήτων και να ξαναγραφτεί στο κίνημα της ΕΠΟΝ».
Αναφερόμενος στο συγγραφικό έργο του ποιητή, ο κ. Μορφακίδης γράφει μεταξύ άλλων: «Το συγγραφικό έργο του Κ. είναι κυρίως ποιητικό και συμπληρώνεται από κείμενα κριτικής της λογοτεχνίας και δοκίμια για την ιστορία της Δράμας. Ποιήματα και άρθρα του δημοσιεύτηκαν στον τοπικό Τύπο της Δράμας (τα περισσότερα στην εφημερίδα Πρωινός Τύπος), το μεγαλύτερο όμως μέρος του έργου του τυπώθηκε από τον ίδιο σε αυτοτελή ολιγοσέλιδα έντυπα 28 ή 34 σελίδων και σε τιράζ 200 ή 300 αντιτύπων τα οποία παρέδιδε προσωπικά ή έστελνε ταχυδρομικώς σε φίλους και ανθρώπους που θεωρούσε ότι θα το εκτιμούσαν. Από το 1972 μέχρι το 2011 η εκτύπωση γινόταν στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια στη Δράμα, με τη δημιουργία σύγχρονων πλέον τυπογραφείων στην πόλη».
Στο μικρό αυτό σημείωμα, είναι αδύνατον να χωρέσει όλο το βιογραφικό του Ν.Κ., όπως και όλα όσα σημαντικά αναλυτικά για το έργο του αναφέρει ο επιμελητής του έργου του κ. Μορφακίδης.
Σε κάποιο σημείο αναφέρει για το έργο του: «Σημαντική πηγή έμπνευσης στην ποίηση του Κ. αποτελεί ο χώρος, που αποτελεί βασικό πλαίσιο προσωπικών βιωμάτων, ενθυμίσεων και νοσταλγίας. Στην αντίληψη του χώρου δεσπόζει η πόλη της Δράμας και μέρη που επίσης έζησε ή που γνώρισε ως ταξιδιώτης».
Και σε κάποιο άλλο σημείο αναφέρει: «Η απλότητα και η καλαισθησία με την οποία ο Ν.Κ. απέδωσε τις ευαισθησίες του, οδήγησαν στο να ταυτιστεί η λογοτεχνική του πρόσληψη με τα στενά όρια της γενέτειράς του, προσδίδοντάς του συχνά τον χαρακτηρισμό “ο ποιητής της Δράμας”. Φαινομενικά η ποίηση του δίνει την εντύπωση ενός έκδηλου «δραμινοκεντρισμού», γίνεται όμως επίσης αισθητό ότι αντανακλά γενικότερα τις ευαισθησίες που αναδύονται στα μικρά αστικά κέντρα της Ελλάδας, γιατί υπεισέρχεται στη δυναμική της επαρχιακής πόλης, όπου η φύση αποτελεί σημαντικό στοιχείο του τοπίου της πόλης και επηρεάζει τον συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων της. Είναι εμφανές ότι ο συγκεκριμένος χώρος εκλαμβάνεται ως μέσο έκφρασης των συναισθημάτων της ανεκπλήρωτης επιθυμίας και της θέλησης να ξεπεραστεί ο χρόνος, η φυσική φθορά και ο θάνατος. Τα αστικά τοπία και ό,τι τα περιβάλλει προσφέρουν στον ποιητή το έναυσμα για βαθύτερο προβληματισμό και φιλοσοφική διερεύνηση της ζωής και των διακυμάνσεών της».
Αξίζει να σημειωθεί ότι, η έκδοση των δύο τόμων των «Απάντων» του Ν.Κ. εκδόθηκαν με την ευγενική χορηγία της εταιρείας RAYCAP.
