Τα νεολιθικά
καλλιτεχνικά συναισθήματα
Του Κ. Γ. Κ. Χατζόπουλου, Τ. Λυκειάρχη
Τα καλλιτεχνικά συναισθήματα, τα οποία συνθέτουν σε μεγάλο βαθμό τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου αποτυπώνονται σε υλικά δημιουργήματά του, από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια με τη βοήθεια των ασκήσεων των μυϊκών δυνάμεων, οι οποίες εντέλλονται από τον εγκέφαλο.
Στην πρώτη παρουσία τους σε σκληρές επιφάνειες (λίθος, οπτός πηλός, ξύλο, μέταλλο αργότερα) χαρακτηρίζονται από απλοϊκή μορφή, η οποία προδιαθέτει, έστω και σ’ αυτή τη φάση, την τάση του ανθρώπου να αποτυπώσει μέρος του ψυχικού του κόσμου, κυριαρχούμενος από την έφεση να τον καταστήσει ανεξίτηλο από τη μανία του παντοκαταλύτη χρόνου.
Έτσι τα πήλινα δημιουργήματα των μυϊκών κινήσεων, καρποί του αφθονούντος πηλού, εμφανίζονται χωρίς την παρουσία διακόσμησης.
Αυτή όμως η απουσία της διακόσμησης προφανώς δεν τον ικανοποιεί αισθητικά, αφού ο χώρος, ο στερούμενος την κινητικότητα, σύντομα τον απογοητεύει.
Γι’ αυτό και δειλά, όμως συνειδητά, επιχειρεί να μετριάσει το συναίσθημα της κενότητας καλύπτοντάς την με τη χάραξη απλών αρχικά γραμμών, που στη συνέχεια τις δίδει το σχήμα των παράλληλα διαγραφόμενων και τεμνόμενων ή τη μαιανδρική απεικόνιση ή την ανεστραμμένη τριγωνική.
Με την πρόοδο του χρόνου ως διακοσμητικό μοτίβο της επιφάνειας των πήλινων αγγείων παρουσιάζει τις γραμμές σε σχήμα αλλεπάλληλων ρόμβων ή εφαπτομένων τετραγώνων, που οδηγούν σε εικόνες ζατρικίων.
Κινούμενος κατά το μεγαλύτερο μέρος του ενιαυτού στην ύπαιθρο επιδίδεται στην τροφοσυλλογή, φυτική ή ζωική, και, όταν πια οι καιρικές συνθήκες είναι αποτρεπτικές με μια τέτοια ενασχόληση, εγκλείεται αυτόβουλα στη μονώροφη κατοικία του και προστατευόμενος από το ψύχος επιδίδεται στην προοδευτική έκφραση της καλλιτεχνικής του αποτύπωσης.
Η αφθονία της πολύχρωμης ανθοφορίας, κατά τις εαρινές ημέρες, ενεργοποιεί και αναβαθμίζει τα καλλιτεχνικά του συναισθήματα, τα οποία τυπώνει στα χρηστικά αγγεία βάζοντας τις στέρεες βάσεις του νατουραλισμού. Δάσκαλός του η φύση με τη νοερή παλέτα της, που δεν τον αφήνει ασυγκίνητο.
Τα κινητικά του συναισθήματα αποστασιοποιούνται από τη δημιουργία απλών κατασκευών και τον οδηγούν στην παρουσίαση σύνθετων δημιουργημάτων, τα οποία αποτελούν έκφραση της διαρκώς αναβαθμισμένης καλλιτεχνικής ευαισθησίας του.
Στις δημιουργίες αυτές οδηγείται όχι μόνο από τις καθημερινές χρηστικές βιοτικές ανάγκες, αλλά συνταιριάζει και το αχνό καλλιτεχνικό συναίσθημα, του οποίου η ύπαρξη στο διάβα των αιώνων δεν αφανίζεται, όμως μεταβάλλεται επιδερμικά χωρίς να χάσει τη ζωτικότητά του ο πυρήνας του. Απλώς ανακυκλώνεται, καλύπτεται από φτιασίδια, τα οποία συχνά αλλάζουν μορφικά, χωρίς τη δύναμη να διαφοροποιήσουν τον αρχικό πυρήνα.
Χωρίς τη διάθεση για καύση αφθόνου λιβανωτού για τον εγκωμιασμό της παρουσίας έκφρασης καλλιτεχνικής ευαισθησίας στα δημιουργήματα του νεολιθικού ανθρώπου, αναγκαίος τίθεται ο σεβασμός προς αυτά, αφού η απλότητα που τα χαρακτηρίζει εγκλείει τη διαβεβαίωση μιας εξελικτικής προοδευτικής αποτύπωσης, η οποία, αναμφίβολα θα σταθεί ως διδάσκαλος έγκριτος των μελλοντικών χειριστών του χρωστήρα και της παλέτας.
Η αναφορά στα καλλιτεχνικά συναισθήματα του νεολιθικού ανθρώπου της Δράμας θα συνεχισθεί σε επόμενο άρθρο.
