Με επιτυχία στη Δράμα το 9ο Πανελλήνιο Ονοματολογικό Συνέδριο
Το ενδιαφέρον της Δράμας για την Ονοματολογία
και η προέλευση των ονομάτων
Μιλάνε στον «Π.Τ.» ο κ. Ξενοφών Τζαβάρας, ο κ. Στράτος Κασμερίδης και ο κ. Παναγιώτης Μακρόπουλος
Του Θανάση Πολυμένη
ΕΝΑ ΠΟΛΥ ενδιαφέρον συνέδριο πραγματοποιήθηκε στη Δράμα τις προηγούμενες ημέρες. Πρόκειται για το 9ο Πανελλήνιο Ονοματολογικό Συνέδριο με κεντρικό θέμα: «Ονοματολογικά Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης».
Το θέμα του Συνεδρίου αφορούσε στην επιστημονική μελέτη των κυρίων ονομάτων (βαφτιστικών, επωνύμων, παρωνυμίων, τοπωνυμίων κ.λπ.) των περιοχών που υπάγονται στις περιφερειακές ενότητες Σερρών, Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου.
Στο συνέδριο συμμετείχαν 40 εισηγητές με 35 εισηγήσεις, μεταξύ των οποίων και ειδικά θέματα σχετικά με την ονοματολογία για την περιοχή της Δράμας.
Σχετικά με τις εργασίες του συνεδρίου, μίλησε στον «Π.Τ.» ο πρόεδρος της Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας κ. Ξενοφών Τζαβάρας, Διδάκτωρ Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας.
Όπως σημειώνει, «η Ελληνική Ονοματολογική Εταιρεία, είναι ένα επιστημονικό σωματείο που έχει ως αντικείμενο την επιστημονική ταξινόμηση, συγκέντρωση και μελέτη των κυρίων ονομάτων: βαφτιστικών, επωνύμων, παρατσουκλιών – παρωνυμίων δηλαδή, τοπωνυμίων».
Εξηγεί επίσης, ότι, «τα τελευταία χρόνια προσπαθούμε κάθε δύο χρόνια, να οργανώνουμε και ένα Ονοματολογικό Συνέδριο σε διαφορετική περιοχή της χώρας μας, αφιερωμένο στη μελέτη των κυρίων ονομάτων της αντίστοιχης περιοχής».
Ονόματα από την αρχαιότητα
Ερωτώμενος για τις ρίζες των σημερινών ελληνικών ονομάτων, ο κ. Τζαβάρας επισημαίνει: «Κατά 90% τα ονόματά μας προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα και κατά δεύτερο λόγο από το Βυζάντιο τα αγιωνύμια όπως Άγιος Ιωάννης, Άγιος Κωνσταντίνος, Αγία Ελένη κτλ. Από εκεί και πέρα, ειδικά τα επώνυμα, προέρχονται είτε από την αρχαιότητα, είτε πολλά μπορεί να είναι και τουρκικής προέλευσης ή οτιδήποτε, ανάλογα με τις περιοχές και τις χώρες και τους λαούς που ήρθαν σε επαφή οι αντίστοιχοι κάτοικοι.
Για παράδειγμα, Καζαντζίδης, προφανώς είναι από το καζαντί, καζάν, ο κατασκευαστής καζανιών, που είναι τουρκική λέξη. Προφανώς Μικρασιάτες που ήρθαν από την Τουρκία, έφεραν και το αντίστοιχο όνομα και αντίστοιχα επώνυμα».
Τα παρατσούκλια!
Ερωτώμενος για το ποια είναι τα σημαντικότερα στοιχεία για τη Δράμα, ο ίδιος απαντάει:
«Χωρίς να θέλω να ξεχωρίσω κάποιες εισηγήσεις, ορισμένες από αυτές σχετίζονται με τοπωνύμια και με την εξέταση των τοπωνυμίων όλων αυτών των περιοχών, είτε και συγκεκριμένων παρωνυμία – τα παρατσούκλια – τα οποία αν τα τοπωνύμια κινδυνεύουν να χαθούν και να λησμονηθούν μια φορά, τα παρωνύμια κινδυνεύουν πολύ περισσότερες φορές, γιατί δεν καταγράφονται.
Το επώνυμό μας είναι καταγεγραμμένο, το όνομά μας επίσης, το παρατσούκλι όμως που ειδικά υπήρχαν στο παρελθόν, ενώ σήμερα δεν έχουμε τόσο πολλά, δεν καταγράφονται.
Και μάλιστα, δεν είναι μόνο να διατηρηθεί ένα παρατσούκλι, αλλά και ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε.
Όταν σε κάποιον έχουν δώσει το παρατσούκλι Παγώνας, ακόμα και αν διατηρηθεί ως Παγώνας, δεν ξέρεις γιατί διατηρήθηκε. Επειδή ας πούμε είχε μια πεθερά που την έλεγαν Παγώνα; Επειδή ο ίδιος καμάρωνε σαν παγόνι; Επειδή ήταν κρυουλιάρης και του το κόλλησαν Παγώνας; Θα πρέπει να ξέρει και την ιστορία του και αυτά τα ξέρουν οι ηλικιωμένοι, τους οποίους πρέπει κανείς να βρει και να τα καταγράψει».
Ερωτώμενος αν έχει γίνει κάποια καταγραφή, σημειώνει ότι γίνεται. «Και σ’ αυτό το Συνέδριο και με αφορμή και άλλα συνέδρια, γίνεται κάτι τέτοιο και αυτή είναι και η αξία των Συνεδρίων. Γι’ αυτό και τα πρακτικά των Συνεδρίων μας, δημοσιεύονται και έχουν εκδοθεί στο περιοδικό Ονόματα. Και αυτός είναι και ο στόχος, ο τόμος 27 να περιέχει τα πρακτικά αυτού του Συνεδρίου».
Η επιλογή της Δράμας
Στην ερώτηση, για ποιο λόγο επιλέχθηκε η Δράμα και όχι κάποια άλλη πόλη της περιοχής, ο κ. Τζαβάρας εξηγεί: «Ούτως ή άλλως όλες οι πόλεις της περιοχής άπτονται του Συνεδρίου και σχετίζονται, ένας λόγος είναι ότι αυτή η περιοχή ονοματολογικά δεν έχει μελετηθεί και το θέλαμε αυτό.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι, ειδικά η Δράμα, παρουσιάζει ένα αυξημένο ονοματολογικό και γλωσσολογικό ενδιαφέρον επειδή είναι ένα χωνευτήρι – όχι πολιτισμών – επειδή έχει δεχθεί πάρα πολλούς πρόσφυγες κατά καιρούς έχει γίνει ένα – με την πολύ καλή έννοια – χώνεμα πολιτισμών εδώ, οπότε αυτό είναι πάρα πολύ καλό σε ό,τι αφορά τα ονοματολογικά και το ονοματολογικό γίγνεσθαι».
Μια ευκαιρία για τη Δράμα
Στον «Π.Τ.» μίλησε επίσης και ο Δραμινός Οικονομολόγος και ιστορικός ερευνητής και μέλος της Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας κ. Στράτος Κασμερίδης, ένας από τους ανθρώπους που βοήθησαν ιδιαίτερα στη δημιουργία του συνεδρίου.
Αναφερόμενος στο ενδιαφέρον του Συνεδρίου για τη Δράμα, σημειώνει ότι, «δίνεται η ευκαιρία στη Δράμα, να γίνει κέντρο εκτός των συνόρων της. Να πρωτοστατήσει τόσο για τον χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας όσο και της Δυτικής Θράκης, συμπεριλαμβανομένων και των αντίστοιχων νησιών και να μπορέσουμε να φέρουμε ανθρώπους από διαφορετικά γεωγραφικά σημεία αλλά και Κοινότητες».
Όπως αναφέρει, «ενδεικτικά έχουμε την τύχη να υπάρχουν ομιλίες που σχετίζονται και με τους Πομάκους και τους Αλεβίτες της Θράκης και είναι τιμή μας αυτό και να γίνει ένας γόνιμος διάλογος πάνω στα ονοματολογικά θέματα, που ήταν και ένας ευσεβής πόθος εδώ και χρόνια, ώστε να έρθουμε σ’ αυτή τη γωνιά της Ελλάδας ως Ονοματολογική Εταιρεία. Συνήθως τα Συνέδρια – καλώς ή κακώς – γίνονται στη νότια Ελλάδα.
Οπότε ήταν το πρώτο βήμα και πιστεύω ότι θα φέρει και κάποιο πολλαπλασιαστικό φαινόμενο, με την έννοια ότι και οι όμορες Περιφέρειες – Κεντρική και Δυτική Μακεδονία και η Ήπειρος, να μπορέσουν και αυτές να έχουν το δικό τους βήμα στο κομμάτι της Ονοματολογίας πιο συντονισμένα και μέσα από ένα συγκεκριμένο επιστημονικό κύκλο και διάλογο».
Η ονομασία της Δράμας
Ερωτώμενος για το ότι η Δράμα δεν έχει ερευνηθεί ονοματολογικά ή τουλάχιστον σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, εξηγεί:
«Προφανώς υπάρχει η έλλειψη αρχαιολογικών ευρημάτων, δεν έχουμε επιγραφές, ενώ δεν υπάρχουν και συστηματικές ανασκαφές όσον αφορά τον οικισμό. Δευτερευόντως, επειδή το όνομα συναντάται από τον 8ο αιώνα, υπάρχουν κάποιες εικασίες.
Κατά το παρελθόν ο κ. Φαράκλας είναι θέσει μια πολύ αξιόλογη ερμηνεία του ονόματος, ότι είναι μια πόλη δράγμα, μια χούφτα πόλη, από παρατσούκλι, που το συναντάμε και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Για παράδειγμα, η Σαλαμίνα, λέγεται Κούλουρη. Αλλά έχει να κάνει με ένα παρατσούκλι, επειδή είναι επάνω σε ένα κούλουρο ακρωτήριο και όχι το ίδιο το όνομα της πόλης.
Άρα, πολύ πιθανόν να είναι ένα τέτοιο όνομα για λόγους πρακτικούς, αλλά κι από την άλλη, πολύ πιθανόν να σχετίζεται με το νερό. Απλά σίγουρα, η ετοιμολογία της λέξης Ύδραμα είναι πολύ λόγια θα έλεγε κανείς, δεν είναι για την καθημερινή γλώσσα. Μπορεί ετυμολογικά να στέκει κάπως, αλλά δεν μπορεί να προκύψει τόσο εύκολα μέσα από τον προφορικό λόγο».
Η σιδηροδρομική διάλεκτος
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η εισήγηση του κ. Παναγιώτη Μακρόπουλου, προέδρου του Συλλόγου ΗΦΑΙΣΤΟΣ Σιδηροδρομικών Δράμας και Μουσείο Τρένων. Μιλώντας στον «Π.Τ.» σημειώνει ότι το θέμα του είναι «καθαρά σιδηροδρομικό και αφορά στη σιδηροδρομική ορολογία. Είναι μια πρόταση που μου έκαναν οι σύνεδροι και ανταποκρίθηκα, γιατί έχω καταγράψει σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό τη σιδηροδρομική ορολογία. Η σιδηροδρομική ορολογία είναι μια γλώσσα, την οποία δεν μπορούν να καταλάβουν άλλοι, είναι όπως η ναυτική για παράδειγμα. Όταν μιλάνε οι ναυτικοί, εμείς δεν την καταλαβαίνουμε».
Όπως εξηγεί, «είναι μια γλώσσα ακριβείας, ασφάλειας, έχει πολύ συγκεκριμένες πληροφορίες και είναι πολύ σύντομη και αυτοί που την γνωρίζουν, μπορούν να την αξιοποιήσουν, γιατί πολύ σύντομα δίνεις κάποιες εντολές και πολύ σύντομα, με λίγες κουβέντες, εξασφαλίζεις την ασφάλεια. Και η ασφάλεια στο σιδηρόδρομο είναι πολύ σημαντική. Είναι μια γλώσσα που μοιάζει σε θέματα ασφάλειας με τον τρόπο επικοινωνίας του πύργου ελέγχου με τους πιλότους».
Δίνοντάς μας ένα παράδειγμα, αναφέρεται σε μια συνομιλία του σταθμάρχη με τον κλειδούχο, η οποία γίνεται απομακρυσμένα από το ραδιοτηλέφωνο: «Μιλάει ο σταθμάρχης: Πάρε τη μαρίκα από εκεί βάλτην στην τρίτη, κάνε στάντζα. Ο άλλος απαντάει: να δούμε και τα ούμπλα και τον επισκέπτη. Όλο αυτό σημαίνει ότι του δίνει εντολές να κάνει μανούβρα. Με ελάχιστες λέξεις επικοινωνούν μεταξύ τους, που όμως έχουν την ακρίβεια της κατάστασης.
Ακόμα, μπορεί να πει ο σταθμάρχης ότι θα μπει το 80632. Για εμάς είναι εμπορική αμαξοστοιχία. Αν είχε τριψήφιο ή τετραψήφιο νούμερο θα ήταν επιβατική αμαξοστοιχία. Στο πενταψήφιο και μπροστά το 80, είναι εμπορική αμαξοστοιχία. Ακόμα, το ότι τελειώνει σε ζυγό αριθμό σημαίνει ότι έρχεται από την Αθήνα, ενώ αν είχε μονό αριθμό, σημαίνει ότι πηγαίνει προς την Αθήνα».
Όπως τονίζει μάλιστα, «η γλώσσα αυτή είναι ακόμα και σήμερα ενεργή, γιατί είναι πολύ σύντομη και την ξέρουν οι σιδηροδρομικοί. Τη μαθαίνουν επάνω στη δουλειά και δεν είναι κάπου γραμμένη. Και επειδή ο σιδηρόδρομος είναι χωρισμένος σε υπηρεσίες, κάθε υπηρεσία έχει τη δική της διάλεκτο».
