Τα έθιμα του Πάσχα στην περιοχή της Δράμας
Από την εβδομάδα των
Παθών στην εβδομάδα
της Διακαινησίμου
ΠΑΣΧΑ των Ελλήνων! Από τις σημαντικότερες και μεγαλύτερες εορτές της Χριστιανοσύνης. Από τις μεγαλύτερες εορτές των Ελλήνων. Το Πάσχα γίνεται την Άνοιξη, την ωραιότερη εποχή του χρόνου, φέροντας μαζί τους το μεγάλο μήνυμα της Ανάστασης, γι’ αυτό και εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε όλη τη χώρα.
Όμως δεν είναι μόνο η Μεγάλη Εβδομάδα με τα όμορφα έθιμά της, σημαντική είναι και η εβδομάδα της Διακαινησίμου που ακολουθεί μετά το Πάσχα. Όπως πολύ όμορφα και γλαφυρά τα περιγράφει στο βιβλίο του ο Λαογράφος Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης «Γιορτές και Δρώμενα στο Νομό Δράμας»:
«Στην εβδομάδα της Διακαινησίμου, τιμάται συνήθως ο Άγιος Γεώργιος, που δίδει μιαν ακόμη ευκαιρία γιορτασμού στις στάνες των κτηνοτρόφων, οι οποίοι έχουν για προστάτη τους τον Άγιο με τις πάμπολλες συναξαρικές διηγήσεις και την άμεση σύνδεσή του με ηρωικά και μυθικά αρχαιοελληνικά πρόσωπα.
Οι μέρες αυτές της Διακαινησίμου εθιμικά θεωρούνται ως συνέχεια της Λαμπρής, σύμφωνα και με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από την οποία η περίοδος αυτή λογίζεται ως μια κυριώνυμος ημέρα».
Στα έθιμα του Πάσχα για τη Δράμα που περιγράφει ο Λαογράφος Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης, σημειώνει ότι ο πλούσιος εθιμικός κύκλος του Πάσχα αρχίζει και στη Δράμα το Σάββατο του Λαζάρου με τους «παιδικούς αγερμούς» και τα σχετικά κάλαντα του Λαζάρου. Κι ενώ μας μεταφέρει από το Λαζαροσάββατο και την Κυριακή των Βαΐων, φτάνουμε στην Μ. Πέμπτη, όπου οι πιστοί βάφουν τα κόκκινα αβγά. Γλαφυρά μας μεταφέρει διηγήσεις από την περιοχή:
[Τη Μεγάλη Τετάρτη βάφομε τα αβγά για τις πεθαμένοι και πρωί – πρωί τη Μεγάλη Πέμπτη, που τη λέμε «κόκκινη Πέμπτη», τα πάμε στα μνήματα. Μετά τα μοιράζομαι στον κόσμο. Πηγαίνουμε πριν ξημερώσει. Τ’ αβγά για μας τα βάφομε τη Μεγάλη Πέμπτη. Τα βάφομαι οι πιο πολλοί με κρομμυδόφυλλο. Δεν ξεβάφουν.
Τη Μεγάλη Παρασκευή καθαρίζουμε παντού και μετά πηγαίνομε στην εκκλησία. Τη νύχτα γυρίζομε τον Επιτάφιο σε όλο το χωριό. Ο παπάς μετά μας δίνει ένα λουλούδι πράσινο και το λέμε «δάκρυ της Παναγίας». Το βάζομε σε εικονοστάσι και θυμιάζομε με αυτό, αν κάποιος αρρωστήσει.
Το Μεγάλο Σάββατο πηγαίνομε στον Άι-Θόδωρο. Είναι σε σπηλιά μέσα. Ανάβομε από ένα κερί και φεύγομε.
Τη νύχτα πηγαίνομε στην εκκλησία στην Ανάσταση. Φέρνομε άγιο φως και ανάβομε το καντήλι. Το πρωί έρχονται οι κουμπάροι και έχουνε τρία ψωμιά στον ντρουβά. Εμείς τους δίδουμε ένα δικό μας για να αλλάξει το ψωμί.
Το απόγευμα κάνομε τη Δεύτερη Ανάσταση. Εκεί οι αρραβωνιασμένοι δίνουν αβγά στον παπά και συγγένεια όταν σχολάει η εκκλησία.]
Στο Μοναστηράκι
[Στο Μοναστηράκι τις παραμονές του Πάσχα τα νιόπαντρα ζευγάρια επισκέπτονταν τον κουμπάρο που τους στεφάνωσε και μεταξύ των άλλων του έδιναν δώρο ένα αρνί. Ο νονός και η νονά έδιναν δώρα μια λαμπάδα, ρούχα ή παπούτσια, τσουρέκια, πασχαλινό κουλούρι και κόκκινο αβγό στα παιδιά που είχανε βαφτίσει.
Οι βαφτιστικοί επίσης επισκέπτονταν το Πάσχα το νονό και τη νονά τους, εύχονταν σε αυτούς χρόνια πολλά και τους έδιναν δώρα, όπως πασχαλινές κουλούρες, τσουρέκια και κόκκινα αβγά. Τέτοια συμβολικά δώρα χάριζαν και σε όλους τους επισκέπτες του σπιτιού κατά τις γιορτές του Πάσχα.
Η γιορτή του Πάσχα ήταν τριήμερη. Την πρώτη μέρα, μετά τη δεύτερη Ανάσταση, Ανάσταση της Αγάπης, ενώ οι γυναίκες πήγαιναν στο σπίτι για να ετοιμάσουν το πασχαλινό τραπέζι, και μετά τους σχετικούς πασχαλινούς χαιρετισμούς, ακολουθούσε το τσούγγρισμα του αβγού. Όλοι είχαν μαζί τους κόκκινα αβγά.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, όπως και τα απογεύματα της Δευτέρας και Τρίτης του Πάσχα, γινόταν μεγάλος χορός, συνήθως σε κάποιο απλόχωρο αλώνι του χωριού. Ήταν κυκλικός και οι χορευτές πιάνονταν από τα χέρια.]
Στη Χωριστή
[«Μεγάλη Πέμπτη παίρνομε από την εκκλησία ύψωμα και όλο το χρόνο το έχομε στο εικονοστάσι και το τρώμε τη Μεγάλη Πέμπτη πάλι. Μεγάλη Πέμπτη, όταν βάφομε τα αβγά, το πρώτο αβγό το χωρίζομε της Παναγίας και το βάζομε στο εικονοστάσι. Μετά, όταν είναι καιρός επικίνδυνος για χαλάζι, το βγάζομαι έξω από το σπίτι στην αυλή και στέκεται στο χαλάζι. Το αβγό της Παναγίας, όταν βάλομε το καινούριο στο εικονοστάσι, παίρνομε το παλιό και το θάβομε στη γης, στα χωράφια όταν σπέρνομε, στα αμπέλια, όποτε να ’ναι.
Όταν είναι για χαλάζι ο καιρός, ανάβομε και λαμπάδα Αναστάσεως μέσα στο σπίτι και κάνομε μετάνοιες και προσευχόμαστε. Βάζομε και το αβγό το κόκκινο της Παναγίας και καρφώνομε ένα μαχαίρι στη γης.
Του αγίου Γεωργίου αποβραδίς ερχόντανε από την Εικοσιφοίνισσα και γύριζαν όλη τη νύχτα και ψάλανε αγιασμούς σε όλο τον κάμπο. Σε τέσσερις μεριές, κύκλο γύρω από τον κάμπο, τα σύνορα του χωριού, και σε κάθε σταύρωμα έφτιαχναν αγιασμό και τον παράχωναν για να φυλάει ο Θεός από κακό. Σε τέσσερις μεριές, βορά, νότο, ανατολή και δύση.»
Η δημιουργία κύκλου για προφύλαξη από κακό που γίνεται στη Χωριστή, αποτελεί έθιμο με ευρύτερη διάδοση την εβδομάδα της Διακαινησίμου, οπότε συνηθίζονται πομπικές περιφορές εικονισμάτων και εκκλησιαστικών λαβάρων γύρω από χωριά και το αγροτικό τους όριο. Χαρακτηριστικό και αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελούν τα εθιζόμενα στην Καλή Βρύση.]
Η Πέμπτη της Δικαινησίμου στην Καλή Βρύση
Στην Καλή Βρύση, την Πέμπτη της Διακαινησίμου μετά τη θεία λειτουργία και την τέλεση αγιασμού στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία ξεκινάει πομπή υπό μορφή λιτανείας για καλή καρποφορία της γης και για υγεία των συμμετεχόντων.
Παίρνει μέρος πλήθος κόσμου με επικεφαλής τον ιερέα της εκκλησίας και την εικόνα της Αναστάσεως και ένα μεγάλο σήμαντρο που το κρατούν και χτυπούν συνέχεια δύο νέοι άντρες κατά την διάρκεια όλης της διαδρομής ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη.
Την πομπή συνοδεύουν αναβάτες αλόγων ξεκινώντας από τον Προφήτη Ηλία περνούν άλλοτε από αγροτικούς δρόμους και άλλοτε από καταπράσινα μονοπάτια φτάνοντας στα γεωγραφικά όρια του χωριού στα οποία υπάρχουν ξωκλήσια.
Σε κάθε ξωκλήσι τοποθετείται ένα κομμάτι αντίδωρο από την λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης τυλιγμένο σε ένα σβόλο άσπρου κεριού.
Τα ξωκλήσια από τα οποία περνάει η πομπή είναι τα εξής, Ζωοδόχο Πηγής, τους Αγίους Κωνσταντίνου και Ελένη, τον Άγιο Αντώνιο, τον Άγιο Αθανάσιο και την Μεταμόρφωση του Σωτήρος.
Παλιότερα περνούσαν και πέρα από τον ποταμό Αγγίτη και φτάνανε στο ξωκλήσι της Αγίας Κυριακής, σήμερα όμως είναι αδύνατη η προσπέλαση.
Ύστερα από πεντάωρη πεζοπορία και επίπονη διαδρομή 18 χιλιομέτρων καταλήγουν στα ξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Βλασίου, προστάτη των γεωργών και των κτηνοτρόφων που βρίσκεται σε ορεινή περιοχή του Μενοικίου όρους. Στη συνέχεια ο ιερέας κάνει δέηση και αγιάζει την περιοχή.
Με το τέλος του αγιασμού ακολουθεί γλέντι απ’ όλους τους κατοίκους του χωριού με ήχους παραδοσιακών οργάνων γκάιντας και νταχαρέ.
Επίσης γίνονται και αυτοσχέδιοι αγώνες πάλης. Άλλωστε οι Καληβρυσιώτες είναι γνωστοί για την χαρούμενη διάθεση τους και τον αυθορμητισμό τους αλλά και για την μεγάλη πίστη προς την χριστιανοσύνη.
Το έθιμο αυτό κρατάει πολλά χρόνια και οι κάτοικοι το συνεχίζουν, όπως και όλα τα έθιμα τους, με θρησκευτική ευλάβεια. Η συμμετοχή του κόσμου είναι μεγάλη και παίρνουν μέρος και άνθρωποι από την ευρύτερη περιοχή.
Το δρώμενο θα πραγματοποιηθεί φέτος την Πέμπτη 28 Απριλίου, ξεκινώντας στις 9:30 το πρωί από τον λόφο του προφήτη Ηλία, που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού
