Δόξα Δράμας: 106
χρόνια μετά και πριν το μέλλον
Γράφει ο κ. Τζήμας Θεμιστοκλής*
Η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ του 2023 είναι σε επίπεδο κατά κεφαλήν ΑΕΠ η δεύτερη φτωχότερη της πατρίδας μας: μόλις 10.864 Ευρώ ετησίως. Σύμφωνα με το βιβλίο «Περιφερειακή Ανάπτυξη» του καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Σεραφείμ Πολύζου και την ΕΛΣΤΑΤ, σε βάθος 20ετίας ο νομός Δράμας είναι ο 6ος φτωχότερος, ενώ εσχάτως σύμφωνα με ορισμένα διαθέσιμα στοιχεία έχει υποχωρήσει ακόμα περισσότερο στην 4η θέση. Ταυτοχρόνως ο νομός Δράμας παραμένει από πλευράς υποδομών βαθιά υποβαθμισμένος: μετά την κατάρρευση ουσιαστικώς της σιδηροδρομικής συγκοινωνίας σε πανελλαδικό επίπεδο ακολούθως των μνημονίων και ιδίως των Τεμπών, μόνο ο αυτοκινητόδρομος (δηλαδή η επαρχιακή οδός) συνδέει το νομό με την υπόλοιπη χώρα αλλά προς το παρόν δε συγκινείται κανείς. Το κύμα αποβιομηχανοποίησης από τη δεκαετία του ’90 και έπειτα, το οποίο σάρωσε και άλλους νομούς έχει «προικίσει» την περιοχή με τα βιομηχανικά της «κουφάρια» και με τις κοινωνικές τους συνέπειες.
Ο νομός Δράμας την ίδια στιγμή, παρότι η ιστορία του για πολιτικούς λόγους σχεδόν αποσιωπάται, είναι νομός των προσφύγων, της μεγάλης εργατικής τάξης με επίκεντρο τα καπνομάγαζα και ένας από τους πρώτους στην Ευρώπη (μάλλον ο δεύτερος) που εξεγέρθηκαν οργανωμένα εναντίον των ναζιστών- φασιστών κατακτητών. Όλα αυτά αντί να βρίσκονται στο επίκεντρο της ταυτότητάς του έχουν τεθεί εν πολλοίς στο περιθώριο.
Η φτώχεια, η συνύπαρξη (εξ ορισμού και επί της αρχής συγκρουσιακή) ισχυρής αστικής και εργατικής τάξης, η μαζική, λαϊκή αγωνιστικότητα, ήταν που γέννησαν το ισχυρότερο φαινόμενο της Δραμινής κοινωνίας: τη Δόξα Δράμας. Όσοι δεν είμαστε Δραμινοί, μάθαμε τη Δράμα μέσω της Δόξας. Η Δόξα Δράμας όμως δεν ήταν μόνο της Δράμας. Στην Ελλάδα δεν μπορεί εύκολα να συναντήσει κανείς αντίστοιχο φαινόμενο στο οποίο η ομάδα είναι ή τουλάχιστον υπήρξε «μεγαλύτερη» από την πόλη. Ως φαινόμενο προσομοιάζει περισσότερο με τα αντίστοιχα του Ηνωμένου Βασιλείου, παρά με τα εγχώρια.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε, μια ομάδα πανεπιστημιακών προσφερθήκαμε αφιλοκερδώς να εκπονήσουμε μελέτη βιωσιμότητας- στρατηγικής για τη Δόξα Δράμας με επικεφαλής τον τότε κοσμήτορα της σχολής Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, κο Γρηγόρη Ζαρωτιάδη. Θελήσαμε να μελετήσουμε ταυτοχρόνως ένα κοινωνικό φαινόμενο και έναν αθλητικό οργανισμό. Υπήρξε μια εμπειρία διαφωτιστική για εμάς, τόσο ως προς την ουσία αυτού που μελετήσαμε όσο και ως προς το πώς αντιμετωπίστηκε.
Η μελέτη μας (η οποία είναι διαθέσιμη από τότε και στη διοίκηση του Γ.Σ αλλά και στο ευρύ κοινό) δεν αποτελεί φυσικά θέσφατο. Μπορεί κανείς να την απορρίψει εν όλω ή εν μέρει. Οποιαδήποτε αιτιολογημένη στάση απέναντί της και όχι ρατσιστική («αυτά δε γίνονται στην Ελλάδα») είναι ωφέλιμη. Αποτέλεσε όπως και να έχει όμως μια απόπειρα να συμβάλλουμε σε έναν βιώσιμο και στρατηγικώς ισχυρό οργανισμό γιατί πιστέψαμε και πιστεύουμε ότι το ποδόσφαιρο αγαπάει και υπάρχει κυρίως για ομάδες όπως η Δόξα Δράμας.
Το παρόν άρθρο δε φιλοδοξεί να παρουσιάσει τα συμπεράσματα της εν λόγω μελέτης αλλά να συμβάλλει σε έναν ψύχραιμο διάλογο για το μέλλον του οργανισμού ο οποίος βρίσκεται στη χειρότερη στιγμή του ή έστω σε μια από τις χειρότερες.
Αν κάτι επιβεβαιώσαμε είναι πως δεν πρέπει να ξεχνούμε ποτέ το σημαντικότερο όλων: οι ομάδες αξίζουν να υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν ως κοινωνικά φαινόμενα. Δεν είναι ούτε επιχειρήσεις, ούτε «μαγαζιά», ούτε «ψηφοσυλλέκτες», ούτε είναι μόνο αυτό που συμβαίνει μέσα στο γήπεδο. Φυσικά έχουν και επιχειρηματικές διαστάσεις στο πλαίσιο της διοίκησης αθλητικών οργανισμών. Βεβαίως, η ύπαρξή τους συμπυκνώνεται μέσα στο γήπεδο σε κάθε 90λεπτο.
Ξεκινά όμως πριν από αυτό. Υπάρχουν παραδείγματα ιστορικών ομάδων στην Αγγλία και αλλού, με τεράστια ιστορία, που βολοδέρνουν σε χαμηλές έως και τοπικές κατηγορίες για χρόνια αλλά παραμένουν η περηφάνια της πόλης τους.
Φυσικά και κάθε οπαδός, κάθε πόλη πικραίνεται από κάθε υποβιβασμό και κάθε ήττα. Φυσικά και είναι αναγκαίο να μη «συμβιβάζεται» η πόλη, η βάση των οπαδών, οι παίκτες, η διοίκηση με τα παραπάνω. Αλλά πριν και πάνω από όλα υπάρχει το ζήτημα της περηφάνιας της πόλης για την ομάδα της και το κοινωνικό της αποτύπωμα. Το ποδόσφαιρο άλλωστε δεν είναι ένα χόμπι: είναι μια υπαρξιακή- κοινωνική δραστηριότητα σε συλλογικό και μάλιστα μαζικό επίπεδο. Το ποδόσφαιρο αξίζει όταν εκεί διαμορφώνουμε και βλέπουμε τον εαυτό μας (ατομικό και συλλογικό) όπως θα θέλαμε να είναι και όπως μπορεί να είναι.
Το πρώτο μείζον πρόβλημα της Δόξας Δράμας εδώ και καιρό είναι ότι δεν αποτελεί θετικό, προωθητικό κοινωνικό φαινόμενο για το νομό και την πόλη. Δεν είναι στοιχείο της σημερινής υπερηφάνειας και ταυτότητας του νομού, ούτε πολύ περισσότερο της Βόρειας Ελλάδας. Υπάρχει το πλούσιο παρελθόν αλλά το σημερινό κοινωνικό παρόν είναι ανύπαρκτο σχεδόν. Οι κοινωνικές δράσεις για τους πρόσφυγες, τους εργαζομένους, κατά του ρατσισμού, του κοινωνικού αποκλεισμού, της βίας, του πολέμου, των εξαρτήσεων, για το βιβλίο, για το περιβάλλον, για τη μόρφωση, για την ευρύτερη στροφή στον αθλητισμό και στις αξίες του, για την τέχνη (μεταξύ άλλων) είναι ανύπαρκτες. Ο κόσμος της πόλης δε ζει τα θέματα που τον επηρεάζουν μέσα (και) από τη Δόξα Δράμας. Η Δόξα Δράμας έχει γίνει απλώς μια ποδοσφαιρική ομάδα η οποία δεν αφορά το μεγάλο μέρος του νομού και φυσικά της Βόρειας Ελλάδας. Υπό αυτές τις συνθήκες καμιά ομάδα δεν μπορεί να μακροημερεύσει.
Το δεύτερο πρόβλημα της Δόξας Δράμας είναι ένα παρωχημένο, δυσλειτουργικό, αδιαφανές μοντέλο διοίκησης. Πρέπει να εξηγήσουμε κάτι: αδιαφανές μοντέλο διοίκησης δε σημαίνει ότι υπάρχουν επιλήψιμες, πολύ περισσότερο παράνομες διαχειριστικές πράξεις. Εμείς δεν μπορούσαμε ούτως ή άλλως να διαπιστώσουμε οτιδήποτε σχετικό, διότι δεν ήταν αυτή η αποστολή μας. Οι προαναφερθέντες χαρακτηρισμοί σημαίνουν ότι δεν υπάρχει χάραξη στρατηγικής αλλά και αντίληψη του τι σημαίνει στρατηγική για έναν ποδοσφαιρικό οργανισμό. Δεν υπάρχει γνώση περί του τι σημαίνει διοίκηση ενός τέτοιου οργανισμού, διαχωρισμός ρόλων (πχ. Εμπορική προβολή, επικοινωνία, καθημερινή διαχείριση εν γένει και ιδίως των υλικών υποδομών, αθλητικός σχεδιασμός, ομάδα προπονητών, τμήματα υποδομής κλπ.), κανόνες διαφάνειας ως προς τη διαχείριση της περιουσίας του οργανισμού και τις προμήθειες, προκειμένου να διασφαλίζεται το βέλτιστο αποτέλεσμα και η αξιοπιστία του οργανισμού, διασύνδεση με άλλους φορείς, αθλητικούς και μη, ούτε και φυσικά δράσεις του οργανισμού σε αθλητικό και μη, επίπεδο. Λόγω του στρεβλού μοντέλου (τονίζουμε του μοντέλου διότι δεν ήταν δική μας δουλειά να αξιολογήσουμε πρόσωπα) η Δόξα Δράμας είναι εδώ και χρόνια ένας κοιμώμενος γίγαντας ή αν προτιμάτε μια άλλη παρομοίωση, ένας γίγαντας με πήλινα πόδια. Η συζήτηση για τα πρόσωπα σε συνθήκες κρίσης είναι αναγκαία αλλά ταυτοχρόνως και ανεπαρκής. Όταν το μοντέλο είναι ορθό τα «λάθος» πρόσωπα ελέγχονται και αποβάλλονται. Όταν το μοντέλο είναι λανθασμένο και οι καταλληλότεροι άνθρωποι θα αποτύχουν.
Το τρίτο πρόβλημα που διαπιστώσαμε είναι ότι η Δόξα Δράμας είναι μια πλούσια ομάδα με φτωχά οικονομικά. Εξηγούμαστε: η Δόξα Δράμας είναι μια από τις ελάχιστες ομάδες στην Ελλάδα με τόσο μεγάλη περιουσία. Αυτή η περιουσία εδώ και χρόνια μόνο της κοστίζει γιατί δεν υπάρχει κανένα σχέδιο και καμία προσπάθεια ανάπτυξης με βάση την εν λόγω περιουσία και της περιουσίας (γήπεδο, καταστήματα, βοηθητικές εγκαταστάσεις, διαμέρισμα κλπ.). Μιλάμε για μια ομάδα η οποία ακόμα διατηρεί ένα σημαντικό κοινό αλλά για κάποιους λόγους κατά τη σεζόν 2022-2023 έκοβε μόλις 179 εισιτήρια ανά αγώνα και όχι πάνω από 400 διαρκείας. Πρόκειται για μια ομάδα με ένα από τα καλύτερα γήπεδα για τις ακαδημίες της, οι οποίες ωστόσο είναι μικρότερου μεγέθους από αυτό που θα μπορούσαν να έχουν και ενός μόνο αθλήματος. Είναι ένας οργανισμός χωρίς ιστοσελίδα, χωρίς διαφημιστική πολιτική, χωρίς ουσιαστικά τηλεοπτικά έσοδα, χωρίς θεσμικές επαφές με κοινωνικούς και επιχειρηματικούς φορείς εντός κι εκτός νομού. Πραγματικά είναι μόνο η ιστορία της και η αγάπη της τοπικής κοινωνίας που κρατάει ζωντανό τον οργανισμό μέχρι σήμερα.
Ως ομάδα μελέτης επεξεργαστήκαμε τρία σενάρια οικονομικών προβολών, ιδιαιτέρως απαισιόδοξα, με βάση τα οποία ο οργανισμός θα μπορούσε να έχει ετήσια έσοδα από 350.000 έως 450.000 Ευρώ ετησίως και επομένως όχι μόνο να διατηρηθεί στη Γ’ Εθνική αλλά κυρίως να προετοιμάσει την άνοδό του με όρους αποπληρωμής χρεών στις επαγγελματικές κατηγορίες. Τονίζουμε ότι τα παραπάνω έσοδα εκτιμήθηκαν χωρίς να λάβουμε υπόψιν πολιτικές πραγματικής αξιοποίησης του ιδιόκτητου γηπέδου μέσω ΕΣΠΑ κλπ., αλλά και με μετριοπαθείς έως απαισιόδοξες εκτιμήσεις για την πορεία ανάπτυξης των εσόδων. Συχνά, στην τοπική κοινωνία λαμβάνει χώρα μια ακατάσχετη συζήτηση περί των οφειλών της παλιάς ΠΑΕ, τα οποία δεν αφορούν τον ΓΣ αλλά δε διατυπώνεται κανένα σχέδιο σταδιακής επαναφοράς σε βιώσιμη λειτουργία και συγκέντρωσης εσόδων.
Με τούτα και με ‘κείνα, 106 χρόνια μετά την ίδρυσή της η Δόξα Δράμας βρίσκεται εν μέσω ενός αρνητικού οροσήμου: τον υποβιβασμό για πρώτη φορά σε τοπική κατηγορία. Είναι λογική και αναμενόμενη η πίκρα των οπαδών, των παικτών, των τόσο σπουδαίων παλαιμάχων. Αυτό το ορόσημο όμως περισσότερο σηματοδοτεί μια προϋπάρχουσα πορεία παρακμής παρά εισάγει σε αυτήν. Σε κάθε τέτοια περίπτωση είναι φυσικά αναγκαία η αλλαγή των προσώπων που συνδέονται με τη συγκεκριμένη πορεία. Μάλιστα, είναι προς όφελός τους μια ομαλή και όχι συγκρουσιακή αποχώρησή τους, με τρόπο που θα δώσει επαρκή χρόνο προετοιμασίας στην επόμενη διοίκηση και πλήρη πρόσβαση στα πεπραγμένα πριν ακόμα από την ανάληψη καθηκόντων. Δεν αρκεί όμως.
Το σύγχρονο ποδόσφαιρο, κυριαρχούμενο από μεγάλα καπιταλιστικά συμφέροντα και στα καθ’ ημάς από ολιγάρχες, δεν είναι φιλόξενο για ομάδες όπως η Δόξα Δράμας. Το έχουμε δει και στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Αλλά την ίδια στιγμή διψάει για ιστορίες όπως μπορεί να είναι αυτή μιας άλλης Δόξας Δράμας: του αουτσάιντερ το οποίο βρίσκει στα χειρότερά του, εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις και το αναγκαίο σχέδιο προκειμένου να ανακάμψει ως μια κοινωνική και αθλητική ιστορία με την οποία μπορούν να ταυτιστούν οι πολλοί και μάλιστα πολύ περισσότεροι από τους κατοίκους μιας πόλης ή ενός νομού: όλες και όλοι αυτοί που θέλουν να δουν ένα λαϊκό φαινόμενο, έναν οργανισμό των λιγότερο προνομιούχων, των ιστορικώς αδικημένων να μπορεί να τα βάλει με τα μεγαθήρια και να τα καταφέρει.
Για να επιτευχθεί όμως κάτι τέτοιο, δεν πρέπει να γίνει μια από τα ίδια. Δεν χρειάζονται και άλλοι «καταφερτζήδες», «γνώστες», «παράγοντες». Δε χρειάζονται και άλλες προσωποκεντρικές προσπάθειες. Δεν μπορεί και κυρίως δεν αξίζει να ανταγωνιστεί η Δόξα Δράμας στο πλαίσιο του κατεστημένου τρόπου άσκησης του ποδοσφαίρου. Χρειάζεται να πετύχει δείχνοντας άλλο δρόμο μέσα στο ποδόσφαιρο. Αναδεικνύοντας μια νέα συλλογικότητα με σχέδιο, φαντασία και άλλες δυνάμεις. Η Δόξα Δράμας όχι μόνο μπορεί να ξαναθεμελιωθεί αλλά πρέπει να ξαναθεμελιωθεί για το καλό και της Βόρειας Ελλάδας και του συλλογικού φαντασιακού μας. Την ιστορία της την έφτιαξαν άνθρωποι, το ίδιο και το μέλλον της. Κανείς δεν της εγγυάται ότι θα ανακάμψει αλλά και κανείς δεν την καταδικάζει σε μια οριστική παρακμή. Αρκεί από εδώ και πέρα όσοι αναλάβουν να είναι αλλιώς, να θεμελιώσουν άλλο μοντέλο και να τα κάνουν όλα ή σχεδόν όλα αλλιώς. Μόνο όσοι υποτιμούν τους ανθρώπους της Δράμας (ακόμα και αν είναι Δραμινοί) θα πουν ότι αυτά δε γίνονται στα μέρη μας. Γίνονται. Πίστη και σχέδιο χρειάζεται.
* Δικηγόρος, Διδάσκων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης
