Στις 6, 7 και 8 Ιανουαρίου
Η Τσέτα με τους Γλελίγκες,
Μάνγκουδες και Αράπηδες
στον Ξηροπόταμο
ΟΠΩΣ ΗΔΗ αναφέρουμε και σε άλλα σημειώματα στο σημερινό φύλλο της εφημερίδας μας, τις ημέρες των Φώτων και του Αι Γιαννού, σε όλα τα ντόπια χωριά της Δράμας διεξάγονται τα δρώμενα του Δωδεκαημέρων, με τις μεταμφιέσεις.
Ανάμεσα στα χωριά αυτά είναι και Ξηροπόταμος, όπου αναβιώνει η λεγόμενη «τσέτα», η ομάδα των τελεστών του δρώμενου των «Αράπηδων». Βασικά πρόσωπα της τσέτας είναι οι «Αράπηδες», άντρες ντυμένοι με φλοκωτές κάπες και κεφαλοστολές από δέρμα κατσίκας. Στο κεφάλι, δένουν ένα μαντήλι και στα χέρια τους κρατούν ένα ξύλινο σπαθί. Στη μέση κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια, συνταιριασμένα, ώστε ο ήχος τους να είναι αρμονικός.
Την τσέτα, συμπληρώνουν οι «Εύζωνες» που συμμετέχουν ως γαμπροί, οι «Γκελίγκες» (νύφες), νεαροί άντρες μεταμφιεσμένοι με την τοπική γυναικεία ενδυμασία και οι «Μάνγκουδες» (παλιάτσοι). Ο μάνγκους, φορά λευκά ρούχα, μαύρη κάλτσα στο κεφάλι με τρύπες για τα μάτια και τη μύτη, μικρά κουδούνια στη μέση, έχει ψεύτικη καμπούρα και κρατά ένα σακούλι με στάχτη από το δωδεκαήμερο και μια ξύλινη μαγκούρα. Επικεφαλής της ομάδας είναι ο «τσέταμπασία», άντρας όχι μεταμφιεσμένος, που κρατά μια γκλίτσα.
Στις 6 Ιανουαρίου το πρωί η «τσέτα», συνοδεία της μακεδονικής λύρας και νταχαρέδων κάνει τη «γύρα» του χωριού, περνώντας από τα σπίτια, χορεύοντας, ευχόμενη υγεία και ευημερία στις οικογένειες. Ο δυνατός ήχος των κουδουνιών, θεωρείται ικανός να διώξει τις δαιμονικές δυνάμεις του χειμώνα.
Το πρωί της 7ης Ιανουαρίου, μαζί με τους μουσικούς, η «τσέτα» επισκέπτεται μόνο τα σπίτια των εορταζόντων Γιάννηδων. Στη συνέχεια, καταλήγει στην πλατεία, όπου στήνει χορό, στον οποίο πιάνονται αργότερα και οι θεατές.
Οι αράπηδες και οι μανγκούδες ζεύουν δυο αράπηδες μ’ ένα αλέτρι, που όργωναν εικονικά την πλατεία και σκόρπιζαν στάχτη, για καλή σοδειά. Με τον τρόπο αυτό ολοκληρωνόταν η τελετουργική δράση της τσέτας. Με όλες αυτές τις μαγικο-τελετουργικές πράξεις, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι κατά την αρχαιότητα, ευελπιστούσαν να ξυπνήσουν και να ενισχύσουν τις γονιμικές δυνάμεις της φύσης, για να δουν τα χωράφια τους να βλασταίνουν, τα ζώα να αυξάνονται και τις οικογένειες τους να ευημερούν.
