Στα πλαίσια του 7ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της ΕΤΕΑΔ

Με τη δημιουργική γραφή

οι μαθητές μπορούν

να αγαπήσουν τη λογοτεχνία

► Μιλάει στον «Π.Τ.» ο κ. Κωτόπουλος, καθηγητής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής στο ΠΑΜΑΚ

► Από τις λίγες χώρες η Ελλάδα που δεν διαθέτει προπτυχιακά τμήματα δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ενδιαφέρουσα εισήγηση για το θέμα της δημιουργικής γραφής στην εκπαίδευση, ανάπτυξε  ο κ. Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος, στο πλαίσιο του 7ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Εταιρείας Επιστημών Αγωγής Δράμας.

Ο κ. Κωτόπουλος, είναι καθηγητής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και βρέθηκε στη Δράμα μαζί με την μεταπτυχιακή του φοιτήτρια κα. Έλλη Μπαμπλά. Ο ίδιος, ως επικεφαλής μιας ομάδας, έχει γράψει τα σχετικά προγράμματα για το Λύκειο.

Μιλώντας για το θέμα του στον «Π.Τ.» ο κ. Κωτόπουλος, σημειώνει αρχικά ότι στην εισήγησή του, εξετάζεται το πώς σε τέσσερα ευρωπαϊκά κράτη, αναδεικνύεται ο ρόλος της διδασκαλίας ενός ολόκληρου λογοτεχνικού κειμένου.

Παραμένοντας σ’ αυτό ο κ. Κωτόπουλος, σημειώνει ότι «για πρώτη φορά με τα νέα προγράμματα σπουδών της διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, εισαγάγαμε το να διδάξεις ένα ολόκληρο μυθιστόρημα, μια ολόκληρη ποιητική συλλογή και όχι μόνο αποσπάσματα. Μελετήσαμε με τη δική μου μεταπτυχιακή φοιτήτρια κα. Μπαμπλά, πώς αυτή η διδασκαλία γίνεται σε τέσσερα ευρωπαϊκά κράτη. Οπότε με τον τρόπο αυτό έχουμε μια συνομιλία με τη διεθνή βιβλιογραφία και τη διεθνή κοινότητα».

Ενεργοποίηση των δικτύων ηρεμίας

Όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο κ. Κωτόπουλος, «έχει αποδειχθεί από μελέτες της νευροεπιστήμης ότι πρέπει να μελετάμε ολόκληρα κείμενα, γιατί τα μοτίβα τους ανοίγουν τα δίκτυα ηρεμίας, τα λεγόμενα RSN σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει από το 2019 μέχρι σήμερα. Άρα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη όχι μόνο επιστημονικά, αλλά και νευρολογικά.

Μελετώντας δηλαδή ένα ολόκληρο λογοτεχνικό κείμενο κάποιος, λένε ότι ανοίγει τις πύλες της γλωσσικής μας ικανότητας, τις διευρύνει γιατί απομνημονεύουμε τα μοτίβα, τα οποία στα μεγάλα έργα επαναλαμβάνονται κάποια θεματικά πεδία».

Η δημιουργική γραφή στην Ελλάδα

Ερωτώμενος για το τι γίνεται με τη δημιουργική γραφή στην Ελλάδα, αλλά και την επισήμανση ότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σχεδόν μόδα η πώληση σχετικών σεμιναρίων, ο κ. Κωτόπουλος μας λέει ότι ήταν ο μοναδικός καθηγητής μέχρι σήμερα που είχε τη δημιουργική γραφή ως γνωστικό αντικείμενο, ενώ πρόσφατα εκλέχθηκε ένας ακόμα καθηγητής.

Όπως επισημαίνει πάντως, «εάν το δούμε στην ουσία του και όχι όπως είπατε ως μια μόδα, μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ τους μαθητές. Γιατί είναι ένας τρόπος να αγαπήσουν τη λογοτεχνία, βλέποντάς την από το πώς δημιουργείται, πώς κατασκευάζεται, παρ’ όλο που για κάποιους η λέξη είναι αδόκιμη: είναι μια κατασκευή η λογοτεχνία. Αλλά με την κατασκευή αυτή, συγκινούμαστε, μαθαίνουμε, δραστηριοποιούμαστε. Είναι το κομβικό σημείο για να φτάσουμε στην ενσυναίσθηση με τη λογοτεχνία».

Φέρνοντας ένα παράδειγμα εξηγεί ότι: «Λέμε για παράδειγμα ότι, μεταφέρθηκαν οι Εβραίοι με βαγόνια στο Άουσβιτς. Αυτό, θα το πει έτσι ένας ιστορικός. Ο λογοτέχνης όμως θα δείξει ότι μέσα στα βαγόνια αυτά ήταν στοιβαγμένα 50-60 άτομα με ένα δοχείο για όποιες λειτουργικές ανάγκες, όρθιοι συνήθως και στις δύο μέρες που κρατούσε η μετακίνηση, πολλοί πέθαιναν και τους πετούσαν απ’ έξω. Το δεύτερο θα συγκινήσει και θα ενεργοποιήσει τα παιδιά, σ’ αυτό που λέμε αντίληψη περί διαφορετικότητας».

Στο σημείο αυτή εξηγεί ότι, «εκεί έρχεται η δημιουργική γραφή. Να δώσει δηλαδή το ερέθισμα,  να γράψουν οι ίδιοι, αφού βιωματικά έχουν εμπλακεί μέσα από το κείμενο σε μια τέτοια διαδικασία. Είναι πολύ σπουδαία η δημιουργική γραφή. Και ξέρετε κάτι; Δημιουργική γραφή, πρώτος δίδαξε ο Αριστοτέλης, ο οποίος τους έλεγε πώς να γράψουν θεατρική παράσταση. Έλεγε τα ποιοτικά και τα ποσοτικά μέρη μιας τραγωδίας.  Αυτός είναι ο πρώτος που δίδαξε».

Ψυχοθεραπεία

Ιδιαίτερα σημειώνει ακόμα ο ίδιος, ότι, «η δημιουργική γραφή είναι μια ανθρώπινη ανάγκη, διότι παρατηρήθηκε ότι σε περιόδους κρίσης, στην Αργεντινή και στην Ελλάδα συγκεκριμένα, ο κόσμος μπορεί να μην είχε χρήματα, πήγαινε όμως και πλήρωνε ανθρώπους για να μάθει να γράφει. Έχει πολύ μεγάλη διάσταση η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση με την γραφή, που το έχουν αναπτύξει μεγάλα εθνικά συστήματα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αγγλίας. Η Αγγλία μάλιστα έχει την γραφή ως θεραπευτικό μέσο και τη δικαιολογεί το ταμείο τους. Η δημιουργική γραφή δηλαδή, μπορεί να βοηθήσει και ως έκφραση, αλλά και ως ψυχοθεραπεία.  Αρκεί να γίνει μέσα σε κάποια πλαίσια».

Δίνει νέα ταλέντα η δημιουργική γραφή;

Ερωτώμενος για το αν η δημιουργική γραφή μπορεί να μας δώσεις νέα ταλέντα συγγραφέων και ποιητών τονίζει: «Βεβαίως και μπορεί να μας δώσει. Παλαιότερα, οι νέοι πεζογράφοι, θήτευαν διαβάζοντας έργα μεγάλων πεζογράφων, ή συγχρωτίζονταν σε λογοτεχνικά σαλόνια. Ουσιαστικά τις τεχνικές τους προσπαθούσαν να αποκωδικοποιήσουν και να μεταφέρουν στα δικά τους έργα. Τώρα αυτό γίνεται πιο συγκροτημένα. Και ξεκινάει από μεγάλα Πανεπιστήμια του κόσμου 150 χρόνια πριν.

Σκεφτείτε ότι, ο Καζούο Ισιγκούρο, είναι Νομπελίστας, ο οποίος σπούδασε προπτυχιακά δημιουργική γραφή και πήρε Νόμπελ. Τι μπορούμε να πούμε γι’ αυτό;

Εμείς στο δικό μας μεταπτυχιακό που είναι το μοναδικό που έχουμε δημιουργικής γραφής, έχουμε τρία πρώτα κρατικά βραβεία και πολλά άλλα. Δεν σας λέω ότι κάποιος ο οποίος θα παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής θα γίνει συγγραφέας.

Δυνητικά για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να σπουδάσει δημοσιογραφία ή φιλολογία από μόνος του. Από το Πανεπιστήμιο όμως κόβει δρόμο! Έτσι πρέπει να αντιμετωπίσουμε και τα μαθήματα δημιουργικής γραφής σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Είμαστε η μόνη χώρα που δεν έχουμε προπτυχιακά δημιουργικής γραφής. Μέχρι και στην αφρικανική ήπειρο υπάρχει Πανεπιστήμιο. Αλλά, αν σου δίνει νομπελίστα, πρέπει να αναρωτηθείς τι γίνεται».